Юры Станкевіч - Луп. Апавяданні

— Усё так складана? — спытаў інтэндант. Ён адхіліў прапанаванае яму віно.

— Самі бачыце. Рускія заціснулі нас з трох бакоў, але ж маршал Удзіно прыдумаў хітрасць, — капітан прыжмурыў вочы. — За гэтым, як яго — Барысавам, — ён старанна выгаварыў назву незнаёмага горада, — унізе па рэчцы будуецца яшчэ адна пераправа. Якая з іх сапраўдная — ведаюць нямногія, ну і я ў тым ліку. Маскавіты павінны заглынуць прынаду. Мы ж тым часам палюем тут розных падазроных. На ўсялякі выпадак. Бо вопытны разведчык адразу зразумее, якая будуецца пераправа — сапраўдная ці не.

— I многа напалявалі? — спытаў інтэндант.

— Пэўна ж, убачылі там, за хатай. Не гаварыце пра іх нікому, Анры! — капітан жартоўна пагразіў пальцам. — Але вас нічым не зацікавіш, месье інтэндант?

— Не вельмі, — згадзіўся той. — Там, за хатай, што — усе шпіёны?

— А хто дакажа мне, што вось ён не шпіён? — пытаннем адказаў капітан і кіўнуў на салдата-дзеншчыка. — Ці, напрыклад, вы? — ён хіхікнуў ад свайго жарту. — Але ж вашу асобу пацвярджае маршал, а яго я ведаю даўно (ён зноў кіўнуў на дзеншчыка, які слухаў яго ненатуральна ўважліва, аж вырачыў вочы). Ну, а тых, за хатай, ніхто не ведае. Лазутчыкі, вядома, не бяруць з сабой ніякіх дакументаў.

— Вось як? — нібы сумняваючыся, здзівіўся інтэндант. — А мне здалося, што тут усё ціха.

— Памылка тылавікоў — лічыць, што ў іх ціха, — улез у гутарку лейтэнант з вуграватым, у невялікіх скулах тварам. — А тут можна застацца і назаўсёды. Казакі насядаюць на плечы.

— Маўчы, Шарль, — сказаў капітан. — Не трэба пужаць госця.

Інтэндант абыякава праглынуў кепік. Ён стомлена прыслухоўваўся да гаворкі, да крыкаў, шуму звонку. На выгляд яму можна было даць і пад сорак, хаця на самай справе не было і трыццаці. Ладная галава, шырока расстаўленыя вочы. Пачырванелыя на марозе шчокі ўсе ў драпінах, але паголеныя. Амаль не прыслухоўваючыся да гаворкі, ён задумаўся аб нечым сваім.

Рускі паход, які маляваўся спачатку прывабным праменадам, вылазіў бокам. Ззаду засталася спаленая Масква, наперадзе — невядомае. Hi хвіліны спакою: падавай звесткі аб пудах мукі, сена, аўса, хлеба, солі… Тыл стаў небяспечны — трывожаць казакі, мясцовыя ліцвіны паляць сена, забіраюць фуражыраў і маркітантаў. Няма дзе памыцца, адпачыць… Вайна. Салдаты пачалі ператварацца ў марадзёраў, забойцаў. I бруд, паўсюдна бруд, нечыстоты. Тое, што хавалася ў людзях глыбока на дне душы, цяпер кіруе іх учынкамі.

Пасля Барадзіно ён лічыў, што бачыў у жыцці ўсё. Досыць. Вайна не для яго. Адзінае, што цікавіць яго далей, — ён сам. Інакшы ён ці такі, як усе?

— Я інакшы, — прамармытаў ён.

— Крыху гучней, — нагнуўся да яго хтосьці з афіцэраў.

— Так, нічога, — ён расплюшчыў вочы і зразумеў, што апошнія словы сказаў уголас. Яго шырокі твар перасмыкнуўся. «Толькі не хапала адкрыць усім гэтым спрытнюгам свае думкі».

Раптам пачуліся невыразныя крыкі, бразнулі дзверы, падзьмула холадам. У хату нязграбна ўваліўся капрал у падраным мундзіры пад такім жа заношаным шынялём, але ў новых ботах.

— Спаймалі яшчэ аднаго, — далажыў ён.

— Хто такі? Дзе? — прыўзняўся капітан.

— Хаваўся ў лесе, — глытаючы словы, пачаў капрал. — Салдаты хацелі забіць, але ж ваш загад — спачатку ўсіх весці сюды. Я не даў.

— Дарэмна не даў, — раптам пазяхнуў капітан. — Бадай, цяпер можна і не весці.

Ён выцягнуў з кішэні гадзіннік, зірнуў на яго і ўталопіўся ў дзверы.

У хату ўцягвалі высокага дужага селяніна з сухім, гожым тварам, у кашулі, портках, лапцях.

— А дзе яго вопратка? — здзівіўся капітан. — Так і хаваўся голы? Дзе яго футра?

Капрал і салдаты сумеліся, глядзелі адзін на аднаго, нібы не разумелі, пра што ў іх пытае капітан. Кажух і ўсё цёплае яны даўно падзялілі.

— Падлаеды! — вылаяўся капітан. — Прэч адсюль, а яго пакіньце!

Селянін сутаргава пацёр далоні і агледзеў усіх у хаце. З-пад светлых пасмаў насцярожана бліснулі вочы.

— Як ты мяркуеш, гэты ліцвін лазутчык ці не? — звярнуўся капітан да найміта. — А можа, ён не ліцвін? Спытай у яго. Папрактыкуйся, бо ў цябе апошні выпадак. Я чакаю важную вестку, — капітан пачынаў відавочна пасміхацца. Востранькі тварык найміта-перакладчыка, які, пэўна, не разумеў жартаў, наадварот, быў сур’ёзны і паважны.

— Тутэйшы? — спытаў найміт па-мясцоваму.

— Адсюль, — расцяў вусны селянін. — З гэтай вёскі, пан афіцэр.

— Як назва вёскі?

— Студзёнка, пан афіцэр.

— Чаму ты адзін, дзе астатнія жыхары?

— Паўцякалі, мяркую.

— Ты яшчэ мяркуеш, быдла! — незалюбіў перакладчык. — Скажы праўду: цябе сюды нехта прыслаў? Што ты павінен тут выведаць?