Алесь Рыбак - На раздарожжы

Верка са слязамі на вачах падтрымала мужа. Калі Вадзім усё тое, Юзікава, апрануў, Верка расчаравана апусціла рукі.

— Што, кепска сядзіць? — спытаў Вадзім.

— Пінжак і сарочка добра глядзяцца, а вось штаны і пантофлі нікуды не вартыя. Не для горада яны. Купіць каб, дык нямашака за што. Божа, што гэта за жытка такая паганая!

Вадзім супакоіў сястру:

— Ат, такому кавалеру сыдуць і штаны, і шчыблеты. Галоўнае, каб паступіць.

— Сіраце ж, можа, якая паслабка? — папытаў Юзік.

— Ніякія мне паслабкі не патрэбныя, хачу як і ўсе. Хіба толькі каб у інтэрнат пасялілі. Але што я кажу, яшчэ не паступіўшы. Так і сурочыць можна.

Зараз, узгадаўшы гэтую вячэрнюю гаворку, Вадзім з любасцю думаў пра гэтых родных яму людзей, якія ўскладалі на яго вялікія надзеі. Цягнік між тым напаўняўся ўсё новымі і новымі пасажырамі. Нават у тамбуры стала не павярнуцца. Але Вадзім нікому не хацеў уступіць месца ля акна. Яно хоць і было зачынена, але праз шчылінкі паступала свежае паветра. Ехалі галоўным чынам жанкі, у вялізных плеценых кашолках везлі з паўдзённых раёнаў трускаўкі. Хутка і ў Веркі з Юзікам выспеюць — насадзілі ж нямала. Тады ўжо і сястра выберацца ў сталіцу на Камароўскі рынак. Будзе не да сну. Гэта ягада далікатная, трэба яе збіраць з вечара. З гадзіну якую прыкархнуць і пад раніцу на ровары — не, не верхам, а ведучы ў руках, рушыць да станцыі, каб паспець на першы цягнік. Ровар, хоць гэта будзе каштаваць немалых грошай, давядзецца здаваць у багажнае аддзяленне. Але трускаўкі, калі добра пойдзе гандаль, апраўдаюць усе выдаткі. Сястра з Юзікам мараць збудаваць сабе новую хату, бо ў гэтай, якая дасталася ім, знізу згніло ўсё дзерава. Грыбок паеў і падлогу, а таму, каб добра нагрэць усярэдзіне — з малой жа інакш нельга, Анютка часта начамі ракрываецца, — даводзіцца моцна паліць грубку.

Чым бліжэй было да сталіцы, тым больш Вадзім хваляваўся. Акрамя сваіх Стаўбуноў ён ні разу не быў ні ў якім вялікім горадзе. Давядзецца шукаць той універсітэт, прыёмную камісію, канчаткова вызначыцца, на якое аддзяленне паступаць. Планаваў на журналістыку, але больш вабіла філалогія, вывучэнне мовы і літаратуры. Па гэтых прадметах у яго былі найлепшыя ў школе адзнакі. І сам дырэктар Аляксей Мітрафанавіч, калі ўручаў атэстат сталасці, параіў ісці на беларускае аддзяленне. Што ж, так, відаць, ён і зробіць. Тым больш у яго, Вадзіма, была адна таямніца, якая грэла яго душу, прымушала моцна біцца сэрца. Ні Верцы з Юзікам, ні настаўнікам, ні хутаранскай дзяўчыне Галі ні разу не прызнаўся, што напісаў некалькі вершаў і адзін з іх нават паслаў у дзіцячы часопіс. Адказу пакуль што не атрымаў, але меўся, як здасць дакументы, адшукаць рэдакцыю і прапанаваць яшчэ што-небудзь. У торбачцы ягонай ляжалі разам з іншымі паперамі акуратна перапісаныя ў вучнёўскі сшытак новыя вершы. Во каб хоць адзін з іх надрукавалі!

Прабегла правадніца і сказала, каб падрыхтавалі да праверкі білеты. Людзі замітусіліся, пачалі шукаць квіткі, а ў каго іх не было, паціснуліся ў сярэдзіну вагона, маючы намер якім-небудзь чынам выслізнуць з лап кантралёраў.

Вадзім пачуваўся спакойна. Цяпер ён радаваўся, што аплаціў дарогу. А бы­ло ж спакуслівае жаданне зэканоміць, у надзеі, што пранясе, што не кожны ж дзень кантралёры тыя ловяць «зайцоў». І ўсё ж у тамбур зайшлі першыя не яны, а два міліцыянеры, якія папыталі, у каго што ўкралі.

— У вагоне папытайце. Там у адной бабы кашалёк і сала стырылі. Двое іх было, — адказаў камлюкаваты дзяцюк, саступаючы праход міліцыянтам. Многія падаліся ўслед, асабліва жанкі, якім карцела даведацца, ці ж хоць сцапалі тых абармотаў.

Шукаць доўга пацярпелую ахоўнікам парадку не давялося. Яна, як толькі ўбачыла людзей у пагонах, зноў, бы рэзаная, загаласіла:

— Авоечкі, а што ж гэта чыніцца, што сярод белага дня цябе рабуюць, нож да горла прыстаўляюць. Страляць іх трэба, няйнакш.

— Ну, так ужо і страляць, — заікнулася яе суседка па лаўцы. — Палавіну маладых тады перастраляем.

— А й няшкода, — гнеўна кінула на яе пагляд пацярпелая. — Заступніца мне знайшлася.

— А нажа ніякага не было, не трэба міліцыянтаў у зман уводзіць. Проста дробныя злодзеі, якім пашанцавала выхапіць тое, што дрэнна ляжыць.

Спрэчка невядома колькі цягнулася б, але наблізіліся міліцыянеры і папрасілі пацярпелую прайсці з імі ў першы вагон.

— Дык, можа, злавілі тых бандзюкоў? — не цярпелася абкрадзенай жанчыне.

— Там пра ўсё даведаецеся, — неяк суха працадзіў скрозь зубы старшы з іх, з афіцэрскімі зорачкамі на пагонах.