Зинаида Дудюк - Лаза

– Мо раскладзём вогнішча?

– Калі ёсць жаданне, дык раскладзі, – адказаў кіраўнік, якога ўсе называлі Марэкам.

Тадзік здагадваўся, што гэта толькі клічка. А зрэшты, якая розніца, як каго завуць? Са знаёмых у групе быў толькі Люцыян – Люцік. Ён адзін выжыў з таго ранейшага падпольнага гурта, з якім упершыню пазнаёміў Тадзіка пан Руткоўскі. Іх звязвала мінулае, пра якое іншыя прысутныя тут не ведалі. Тадзік трымаўся Люцыяна, у гаворкі асабліва не кідаўся. Не прынята гэта ў падпольшчыкаў, аднак яны абменьваліся позіркамі, гэта была такая прыемная гаворка вачамі, калі блізкі табе чалавек разумее твой настрой без лішніх словаў. Зараз яны разам падняліся і пайшлі збіраць ламачча, потым распальвалі вогнішча, усміхаліся, бо ўсё выдатна атрымлівалася.

– Можна і кашу зварыць, два дні варанага не елі, – прапанаваў Тадзік.

– Варыце, – дазволіў Марэк, які ўсё яшчэ ляжаў нерухома, нават вочы не расплюшчваў, востры падбародак вытыркаўся ўгору. Было яму гадоў пад сорак, самы старэйшы, мусіць, ён найбольш стаміўся. – Вацэк і Болек – на варту, калі каша зварыцца, вас заменяць.

Стражнікі неахвотна падняліся і пайшлі ў лес у два розныя бакі і хутка зніклі за зелянінаю.

– Дзе возьмем вады? – спытаў Тадзік, які толькі зараз схамянуўся, што без вады кашу не зварыш.

– У тым баку балотца бачыў, – паказаў Люцыян. – Можна будзе набраць, працадзіць ды і карыстацца.

– Займіся, а я буду майстраваць канструкцыю, на якую можна кацёл падвесіць.

Люцыян узяў кацёл і кубак і пайшоў, а Тадзік выламаў з сухастоін дзве стойкі-рагулі і папярэчыну, прымацаваў усё, як след, каб можна было павесіць кацёл. Не прайшло і паўгадзіны, як каша забулькала над агнём, смачным пахам абуджаючы апетыт у падарожнікаў. Марэк нарэшце сеў, задаволена зірнуў на вогнішча і сказаў:

– Маладыя жаўнеры ў нас самыя ўвішныя. Аб’яўляю падзяку за іныцыятыву. Калі варыва будзе смачнае, дык яшчэ адну падзяку атрымаеце, а заадно – кваліфікацыю кухараў. Як ні круці, а пры кухні галодны не будзеш, ганаровая пасада.

– Гэта не падзяка, а абраза, – азваўся Люцыян. – Ці дзеля гэтага мы пераадолелі столькі кіламетраў?

– Як не паясі, дык не папрацуеш, – спакойна адказаў Марэк. – А на вайне жаўнеру нічога, акрамя ежы і боепрыпасаў, не трэба. Там жыццё іншы раз хвілінамі лічыцца.

Раптам з кустоў выскачыў Вацэк, і таропка сказаў:

– Проста на нас ідуць бульбоўцы.

– Адкуль ведаеш, што яны? – спытаў Марэк.

– На шапках – трызубцы.

– Непажаданая сустрэча. Ідуць на пах кастра. Колькі іх?

– Трое, мусіць, разведка.

– Няхай толькі падсунуцца, сустрэнем агнём. Заняць абарону, – загадаў Марэк.

Жаўнеры пайшлі насустрач украінцам, залеглі па перыметры паляны. Болека вырашылі не клікаць, былі перакананыя, як пачуе стрэлы, сам прыбяжыць. У хуткім часе сапраўды тры постаці замільгалі між дрэў, ішлі асцярожна, прыслухоўваліся, пераглядваліся. Марэк даў знак нікому не варушыцца, не падаваць ніякіх прыкмет жыцця. Між тым бульбоўцы зусім асмялелі і пайшлі напрасткі да вогнішча, трымаючы напагатове вінтоўкі, на паляне спынілі, здзіўлена азіраліся, што нікога няма.

– Нешта тут не так, – сказаў адзін.

– Чаму? Мо які паляўнічы пайшоў у лес па дровы.

– Кідай зброю, рукі ўгору, – скамандаваў Марэк, хаваючыся за густым кустом арэшніка.

Адзін з бульбоўцаў стрэліў у той куст, адкуль пачуўся загад, астатнія кінуліся наўцёк. Марэк пачаў страляць, але, мусіць, няўдала, бульбоўцы зніклі ў зарасніку.

Жаўнеры кінуліся за імі, але тыя як скрозь зямлю праваліліся.

– Няўдала мы паваявалі, – сказаў Марэк. – Трэба хутка паесці і сыходзіць, пакуль яны не прыйшлі з падмогаю. Хаця перад боем есці не варта. Але мо абыдзецца без сутычкі…

На паляну прыбег Болек, спытаў:

– Што здарылася?

– Бульбоўцы на нашу кашу паквапіліся, мы іх прагналі, – адказаў Люцыян.

Хлопцы знялі кацёл з агню, пабралі лыжкі і сёрбалі недавараную гарачую кашу, апякаліся, але спяшалі апаражніць пасудзіну і напоўніць жываты. Калі кацёл апусцеў, Тадзік агледзеў яго, працёр травою, сказаў Люцыяну:

– Мыць не буду, і так вылізалі.

– Хутка збіраемся і сыходзім, – загадаў Марэк, затоптваючы вогнішча.

Праз пяць хвілін усе стаялі з заплечнікамі за спінамі і па камандзе рушылі ў бок чыгункі. Рапатам лясны гоман парушылі стрэлы. Жаўнеры залеглі, агледзеліся, убачылі наперадзе бульбоўцаў. Іх было шмат.

– Скідаем рэчмяшкі, займаем абарону, – загадаў Марэк і пачаў страляць з пісталета.