Зинаида Дудюк - Лаза

– Вось табе адрас, праўда, горад наш парушаны і спалены вайною, але спытаеш у людзей, яны пакажуць, куды ісці. Дамок пані Евы стаіць у раёне рынка.

Тадзік падзякаваў доктару, апрануўся, узяў пад паху куртку, з якою не разлучаўся ніколі і пайшоў на вуліцу. Горад сапраўды месцамі ўяўляў руіны, але прыватныя хаткі каля рынка ацалелі, нават захаваліся назвы вуліц, напісаныя на бляшаных шыльдачках. Хлопец без цяжкасці адшукаў патрэбны дом, увайшоў у весніцы асцярожна, каб не нарвацца на сабаку. Але ў двары нікога не сустрэў. Пастукаў у дзверы. Праз колькі хвілін насустрач яму выйшла маленькая і худзенькая, як былінка, старая, далікатна павіталася.

– Я ад доктара Шабалінскага, – сказаў Тадзік і аддаў цыдулку.

Старая ўзяла паперку. Прабегла вачамі і сказала:

– Заходзь, хлопча. Як цябе, дарэчы, завуць?

– Тадэвуш.

– Тадзё, значыць, прыгожае імя. А я тая самая Ева…

Ён ступіў за пані ў цёмныя сенцы, а пасля апынуўся ў пакоі, белым ад карункаў, якія былі скрозь: на крэслах, этажэрцы з кнігамі, на ложку, нават пад нагамі ляжалі ходнікі, сплеценыя з каляровых нітак нейкім дзіўным узорам.

– Няўжо ўсё гэта ваша работа?

– Мая, – усміхнулася яна. – Пляту і пляту, як павук. А потым у тую павуціну трапляюць такія маладыя і прыгожыя хлопцы, як ты, – па-дзявочы звонка засмяялася яна.

Тадзік нават не чакаў, што ў гэтай бяззубай старой можа быць такі малады голас і здзіўлена зірнуў на яе.

– Не бойся, я жартую, пайшлі на кухню, ты, мусіць, галодны?

Яна павяла госця ў суседні пакой, дзе таксама панавалі карункі на палічках з посудам, на стале, на табурэтках, нават на сценах.

– Ні марцыпанаў, ні мадрыгонаў у мяне няма, адзін толькі суп, – сказала гаспадыня, спрытна дастаючы з печы чыгунок са страваю. – Сядай да стала, чаго разгубіўся?

– Я не распешчаны, – адказаў Тадзік. – Ем усё, што ў талерку наліваюць ці кладуць.

– Малайчына, ты мне падабаешся. Быў і ў мяне сын, праўда, старэйшы за цябе, ды загінуў у Варшаве. Я ўжо ўсе слёзы выплакала. І мне не доўга засталося… Сустрэнемся на тым свеце. Там яго буду пры сабе трымаць, каб не згубіўся…

Яна наліла паўнюткую талерку, паставіла перад Тадзікам, сама села насупраць, падперла сухім кулачком шчаку, сказала:

– Чаго марудзіш, лыжку – у руку, і працуй.

– А вы, пані Ева, чаму не ясце?

– Я ўжо абедала, ты на мяне не глядзі. Я цяпер, як тая насенніна, што вылецела і не ведае, дзе ёй упасці, што яшчэ зрабіць, каб са спакойнай душой сысці назаўсёды.

– Навошта вы забіваеце сябе такімі цёмнымі думкамі?

– Не хвалюйся, пакуль ты будзеш жыць тут, я не памру, дагледжу цябе. Куды паранены?

– У плячо.

– Доктар трохі цябе палечыць, а пасля здасць на мае рукі, бо я шмат гадоў працавала медсястрою. Буду я тваю рану прамываць ды гоіць, пакуль зусім здаровы не станеш.

– Дзякую, пані Ева, за ласку. Суп ваш вельмі смачны, сто гадоў такога не еў. Трэба будзе мне неяк адпрацоўваць харчы, дык вы кажыце, чым памагчы.

Яму сапраўды стала вельмі спакойна і добра пад цёплым позіркам старой пані, шкада, што Ванда далекавата жыве, сёння ж збегаў ды наведаў яе.

– Меней на вуліцу выходзь, не трэба суседзям вочы мазоліць, – папярэдзіла гаспадыня, быццам здагадалася пра ягоныя думкі. – Доктар сам будзе заходзіць да нас. Такія ўмовы канспірацыі. Шмат нашых хлопцаў пад кулі трапляе. Усім трэба памагаць. Калі заваліцца мая кватэра, дзе яны будуць шукаць паратунку?..

– Я ўсё зразумеў, пані Ева. Буду старанна лячыцца.

– Ну, і малайчына. Пайшлі, пакажу табе твой пакой.

Гаспадыня завяла яго ў вузкую бакоўку, дзе стаяў ложак з падушкаю, акрытаю карункаваю сурвэткаю, на сцяне вісела палічка з кнігамі, грувасцілася шафа для адзення, акно завешана палатнянаю вышытаю занавескаю, аздобленаю карункамі.

– Вельмі ўтульны пакой, дзякую, пані Ева, – Тадзік пацалаваў руку гаспадыні.

Яна прыгладзіла ягоныя непаслухмяныя хвалістыя валасы і сказала:

– Вазьмі ў шафе бялізну, там усё ад майго сына засталося. Пойдзем у ванны пакой. памыешся ды і адпачнеш з дарогі. А сваё адзенне пакінь, я памыю.

– Што вы, пані Ева, я сам памыю! – запярэчыў госць.

– Не пазбаўляй мяне, Тадзё, гэтага звыклага жаночага занятку. Мне прыемна клапаціцца пра некага, быццам я вяртаюся ў мінулае добрае жыццё, калі ў мяне былі муж, сын і дачка, а цяпер няма нікога. Ты ўявіць сабе не можаш, як гэта страшна перажыць усіх родных і застацца адной…

– Прабачце, я буду слухацца, – паабяцаў Тадзік, адчыняючы шафу.

На момант яму здалося, што ён ужо аднойчы быў тут ці недзе ў такім самым доме, адчыняў шафу, браў бялізну, ішоў мыцца. А мо гэта яму проста прыснілася аднойчы, ды зараз не мог успомніць калі?