Зинаида Дудюк - Лаза

Нягледзячы на тое, што пачуваў сябе блага, Тадзік падаўся да Руткоўскага ў лес на старую базу, хоць і не спадзяваўся там каго сустрэць. Аднак знайшоў маёра з невялікім гуртам аховы менавіта там. Вартавыя весела яго прывіталі, маўляў, заявіўся, не запыліўся, а камандзір і не ведаў, кім цябе лічыць, рэзервістам ці дызерцірам. Руткоўскі сядзеў за сталом у зямлянцы перад разгорнутымі картамі, здзіўлена падняў вочы і сказаў:

– Каго бачу? Наш выведнік нарэшце з’явіўся! А я ўжо думаў, што ты пад матчынай спадніцай схаваўся.

– Пан маёр, я быў паранены.

– А цяпер ужо здаровы? – Руткоўскі ляпнуў ад’ютанта па плячы, дзе якраз была рана.

Тадзік прастагнаў і ажно прысеў да падлогі ад болю.

– Што з табою? Зусім сілу страціў на матчыных аладках? – засмяяўся камандзір.

– Рана тут…

– Пакажы…

Тадзік зняў куртку і сарочку, паказаў забінтаванае плячо.

– Развязвай, – загадаў Руткоўскі.

Тадзік раскруціў палатняны пасак, агаліў рану. Руткоўскі агледзеў яе, спагадліва паківаў галавой з боку ў бок.

– Э, брат, зарана ты вярнуўся. Справа дрэнь. Яна ажно смярдзіць. Замотвай зноў… Дзе гэта цябе паднесла нячыстая?

– На падыходзе да Лазнякоў напароўся на засаду.

– І хто ж цябе лячыў?

– Ёсць у нас там адзін хутаранец-знахар, што кароў і коней лечыць…

– Ты ў яго жыў? – удакладніў Руткоўскі.

– Ага, – схлусіў Тадзік, не мог жа ён прызнацца, што быў у Ванды, бо Руткоўскі, мабыць, таксама хутка знайшоў бы туды дарогу.

– Надзейны чалавек?

– Чалавек добры, але вельмі стары, што сам ледзьве на нагах трымаецца, – зноў схлусіў Тадзік, каб адбіць цікавасць Руткоўскага да знахара, які на самой справе быў чалавекам сярэдняга веку, даволі моцны і дужы.

– Колькі яму?

– Я не пытаў, мо восемдзясят, мо дзевяноста, увесь барадою зарос, адны вочы ды нос на твары бачныя.

– Хто ж яму дапамагае?

– Адзін жыве, кашы якой зварыць раз на дзень – і ўсё меню.

– Трапіў ты ў нерат… Што ж з табою рабіць? Давядзецца праз нашых сувязных да нейкага лекара пераправіць. Хоць і нікудышны ты ад’ютант, але лепш, чым ніякага.

– Чаму гэта я нікудышны? – абурыўся Тадзік. – Вы, пан маёр, несправядліва да мяне ставіцеся.

– Падумай сам, пакінуў камандзіра, атрымаў раненне, цяпер думай, як цябе выратаваць. Дык, які ты ад’ютант пад халеру? – пасміхнуўся Каэтан. – Ты хоць чуў, што вайна скончылася. Германія капітулявала!

– Чуў!

– На жаль, нам ад гэтага радасці мала. Цяпер будзем ваяваць з Саветамі. Ідзі да кухара, няхай ён цябе пакорміць, добра выспіся. А заўтра пойдзеш у Беласток да нашага доктара. Толькі глядзі, больш пад кулі не лезь, бо ў наступны раз і забіць могуць. А мы з табою ўсю вайну прайшлі…

– Будзе зроблена, пан маёр, – аддаў чэсць ад’ютант і паспешна выйшаў з зямлянкі.

Сустрэча з камандзірам прайшла няблага, ён баяўся, што будзе горш. Руткоўскі іншы раз быў вельмі нястрыманы, а на гэты раз паставіўся да падначаленага са спачуваннем, дык і на гэтым дзякуй.

Праз два дні Тадзік быў ужо у Беластоку. Сядзеў перад доктарам, а той доўга аглядаў рану, пасля мыў яе, счышчаў гнойныя скарынкі, нават нешта падразаў скальпелем, чаго хворы не мог трываць, стагнаў і ледзь не плакаў.

– Паплач, паплач, – казаў доктар, – лягчэй будзе. Патрывай трохі, трэба ж нам выдраць гэтую заразу. Бач ты, навылёт прайшло… Ну, нічога, нічога, гэтыя дзіркі з часам зацягнуцца і зноў будзеш цэлы. Бяда з гэтай моладдзю. Лезуць пад кулі, як апантаныя…

– Я не лез, а ўцякаў, куля мяне сама дагнала.

– Палюбіла яна цябе з першага позірку… Добра, што да смерці не залюбіла. Ці маеш дзе спыніцца?

Тадзік адразу згадаў пра матчыну сястру, але тут жа адкінуў гэты варыянт. Не хапала яшчэ, каб родзічы турбаваліся з-за яго. Крый Божа, мама даведаецца пра ягонае раненне, тады наогул спакою не будзе нікому. Таму ён адказаў:

– Не маю нікога тут.

– Дам я табе адрас, пойдзеш да пані Евы, гэта мая добрая сваячка, пацыентка і душэўная кабета. Табе давядзецца затрымацца тут на месяцы два. І не думай раней часу ўцякаць зноў у лес! Там і без цябе ваякаў хапае, – адказаў доктар, забінтоўваючы рану. – Табе, хлопча, вучыцца трэба. Вайна скончылася.

– Мы будзем змагацца з акупантамі да перамогі.

– Кінь казаць дурніцу. Польшча, якую ні ёсць, а волю атрымала. Будзем будаваць самастойную дзяржаву.

– Хто мне верне бацьку, якога вывезлі ў Сібір?

– Гэтага я не ведаю. Калі пашанцавала яму выжыць, дык калі-небудзь вернецца…

Доктар сеў да стала, накрэмзаў дзве пісулькі: адну – з адрасам, другую – для пані Евы.