Максім Клімковіч - Янкі, альбо Астатні наезд на Літве

20.

Сустрэча са страшнымі вусатымі дзядзькамі мусіла адбыцца на чыгуначным мосце. Хросны са сваімі хлопцамі крочылі хісткім металёвым насцілам, што ішоў уздоўж рэек. Тонкія сталёвыя парэнчы густа ўкрывала раса. Пад шпаламі іртутна блішчэлі ўспененыя нёманскія хвалі.

А насустрач з механічным іржавым рыпеннем насоўвалася ручная дрызіна. Вусатыя дзядзькі з бяздушным аўтаматызмам гайдалі рычаг руху. Роўна на сярэдзіне моста дрызіна спынілася.

-- Хальт! -- злобна папярэдзіў псіхапат з тэатральнымі вусікамі.

-- Мыкрафылм! -- агрэсіўна загадаў рабы вусач.

Хросны нядобра прымружыўся і слушна запатрабаваў:

-- Незалежнасць!

Дзядзькі перазірнуліся і пасміхнуліся падступна.

-- Кажды народ імэет права на самаапрэдылэніе! -- запэўніў рабы.

-- Бітэ! -- псіхапат раскатаў аркуш крэйдаванай паперы з дзвюхмоўным тэкстам Дэкларацыі аб суверэнітэце Беларусі, пахукаў на пячатку і прыклаў яе да дакумента.

Пад адбіткам арла са свастыкай ён старанна вывеў “A. Hitler”.

Рабы таксама пахукаў на пячатку і пад адбіткам герба, падобнага да пахавальнага вянка, паставіў “И. Сталин ”.

-- Дзякуй, панове, за волю і долю! А тое мы ўжо падумалі, што падма… -- Лабановіч змоўк, як абцяла.

Хросны балюча наступіў яму на нагу.

-- Калі ласка, -- дыпламатычна прамовіў старэйшына беларускай дэлегацыі, і абедзве гумовыя капсулы з мікрафільмамі перайшлі да законных уладальнікаў.

-- Партыя вас нэ забудэт!

-- Едэр хабэн зайнэ!

Зашаргацеў гравер пад коламі грузавіка.

Ржава зарыпеў рычаг дрызіны...

21.

Дзяўчынка ў васільковым вяночку палахліва хавалася паміж вялізных камянёў і прыціскала да сябе цяжкі кошык з мокрымі ручнікамі. На другім беразе запаліліся, зрушыліся і зніклі фары грузавіка. Над самай галавой прарыпела, прагрукацела і сцішылася ў тумане дрызіна.

Дзяўчынка з палёгкаю ўздыхнула і нясмела заспявала:

Купалінка, цёмная ночка,

А дзе ж твая дочка?

І тут з адхону пасыпаўся жвір, дробна зашаргацелі каменчыкі, і з бялёсых шматкоў тумана вытаркнулася люлька васпаватага вусача.

-- Нам пэсня строіт і жыт памагает! А ў твоём возрастэ ўжэ нада благадарыць велікага Сталіна за сваё шчаслівае дзетства!

-- Найн, майнэ лібэр мэдхэн, -- псіхапат з нетутэйшымі вусікамі драпежна скочыў на камень, -- Гітлерюгенд -- юбер аллес!

Малая беларусачка нават адказаць не паспела. На дзіцячай шыі бязлітаснай пятлёй зашморгнуўся мокры ручнік. Стаптаны вяночак адляцеў на жвір. Цяжкі кошык пакаціўся ў ваду.

Гідкі васпаваты вусач з асалодай цягнуў край вышыванага ручніка на сябе, другі край з усяе моцы -- істэрычны псіхапат. Правадыры метадычна душылі дзіцёнка ў чатыры рукі і кпліва пасміхаліся…

Стала ціха-ціха на ўсёй Зямлі.

Шаргацеў гравер, плёскалі хвалі, у тумане ржава рыпела дрызіна.

Па рацэ далёка ручнікі плылі…

Эпілог

1.

Дужы “Студэбекер” без нумароў і апазнавальных знакаў паволі сунуўся па шашы. Лабановіч засяроджана глядзеў перад сабой; жарты і кпіны скончыліся. За спіною засталася Гародня, занятая Саветамі, кінутыя дзялкі і мілыя сэрцу краявіды. Ані ён, ані хросны Хросны, што сядзеў побач, не ведалі, дзе і калі скончыцца цяперашняе падарожжа. Не ведалі таго ані цётка Эмілія, ані Ісабэль з хлопцамі, якія сцішыліся ў тэнтаваным кодабе. І Саветы, і немцы падаваліся беларускім буржуазным нацыяналістам аднолькавым ліхам.

На вузкай шашы панаваў хаос. Вазкі, фурманкі, брычкі і легкавікі прадзіраліся з захаду на ўсход і з усходу на захад. Адныя лічылі, што знойдуць паратунак у цывілізаваных нацыстых, а другія -- у справядлівых камуністых. Конскае іржанне, прарэзлівыя аўтамабільныя клаксоны, трывожныя крыкі, жаночыя енкі і дзіцячы плач ляцелі ў халоднае вераснёўскае неба.

-- Дзядзька Хросны, а што ты з Дэкларацыяй аб суверэнітэце Беларусі зрабіў? -- Лабановіч спыніў машыну на ростанях, бо паперадзе сашчапіліся коламі дзве фурманкі.

-- Ды ў агонь кінуў.

-- У які агонь?

-- Пакуль вы транты збіралі, мы з маці фабрыку і падпалілі… Каб ворагам не дасталася, -- адчужана прамовіў Хросны. -- Свабоду не падораць. За волю і долю трэба самім змагацца.

Янка адчыніў дзвёрку і прыўзняўся над кабінай. Далей па шашы было не праехаць, не прасунуцца.

-- Лесам давай! -- распарадзіўся Хросны.

-- Куды выедзем?

-- Ды куды заўгодна! Абы падалей ад прыхадняў!

Пад магутнымі коламі “Студэбекера” храбуснула сухое галлё, вецце зашаргацела па лабавым шкле.

-- А ці тэлефанаваў дзядзька Сэм? -- з надзеяй спытаў былы настаўнік.