Виктор Мартинович - Сцюдзёны вырай

– І трэба проста пазбавіцца ад цацак? Хер ім, а не застрашаная Наста! — Яна выслізнула з-пад майго парасону. — Я не магу ўсё жыццё насіць з сабой свае страхі, як мех са смеццем, вынесены з кватэры, якую пакінула год таму.

— Куды? — толькі і паспеў запытацца я.

Яна бегла да хлопца з салепам. Хутка вярнулася з папяровым кубачкам у руцэ: кроплі стамбульскага дажджу расквецілі паверхню вадкасці празрыстымі плямамі. Як быццам над салепам плакаў Бог.

— Мяне дакладна не атруцяць?

Я ўсміхнуўся:

— Самае дрэннае, што цябе чакае — гэта лёгкая дыарэя, справакаваная мясцовымі легкадумнымі адносінамі з гігіенай.

Яна сербанула і працягнула мне.

— Падзялі са мной чару цыкуты, Ксантыпа!

Я зрабіў дэманстратыўна доўгі глыток, з гатоўнасцю падзяляючы з ёй патэнцыйна магчымую смерць (яна ўсё яшчэ баялася!). Мы зрабіліся яшчэ трохі бліжэйшымі. Бліжэйшымі на два глыткі ўмоўнай цыкуты.

Забалбаталі пра ўсялякую трасцу, прыгадалі абавязковую ў такіх выпадках хуткасць, з якой злучаюцца душы. Нашая незлучонасць і незнаёмасць некалькі гадзін таму цяпер падавалася такой жа бяглуздзіцай, як уяўленні старажытных людзей, што Зямля нібыта стаіць на трох кітах. І вось, калі ўжо дапівалі салеп, яе прасякнула раптоўная шчырасць:

— Кожную ноч, як прыехала сюды, прачынаюся ў цемры… — мне спачатку падалося, што яна зноў цытуе Набокава, але нават проста па інтанацыі зразумеў: кажа пра сваё, інтымнае. — Прачынаюся а чацвёртай, і нібыта сядзіць хтосьці на маім ложку. Наўзбоч, ля ног. Маўклівая, згорбленая постаць, спінай да мяне. Я хачу запытацца: «Хто?! Як сюды патрапіў?! Праз замкнёныя дзверы?!». Але не магу. І вось ляжу, і раптам становіцца зразумела, зразумела менавіта з яго маўклівасці, што трэба збіраць рэчы. Што гэта — за мной. Ну а потым я прачынаюся, і на вуліцы — дзень і дождж. Як думаеш, што гэта значыць?

— Не ведаю, — бестурботна сказаў я. — А ты даўно тут?

— Даўно… Чакала пацвярджэння з амбасады… Паспела ўжо прымерыць эмігранцкі баўл… Асноўнае пачуццё, акрамя, канечне, адзіноты, бо ні з кім з радзімы не зкантактавацца — скампраметуеш, і сябе, і іх, дык вось, асноўнае пачуццё — нейкая неверагодная безабароннасць…

Мы зноў выходзілі з трамвая. Я не ведаю, як яна пераносіла нас у гэтыя трамваі, як яна вымушала рэальнасць рабіцца чымсьці другасным у параўнанні з яе воляй, яе планамі. Вось яна вырашала схававацца ў якую-небудзь непрыкметную вулачку ў самым цэнтры, каб хуткім дотыкам далоні зняць былінку з маіх валасоў і не рабіць гэта на праспекце, дзе шмат людзей, дзе ўсмешлівыя locals паглядзяць так, што нам абодвум стане няёмка, — і вулачка адразу ж апыналася побач, і яна цягнула мяне туды.

— Ты казала пра безабароннасць, — нагадваў я, і мне хацелася яе абараніць, зрабіцца супермэнам побач з ёй, яна ляціць заўтра зранку, я — увечары, але ў нас яшчэ ёсць аскепак ночы, ёсць троху часу на тое, каб абкружыць яе маім клопатам, падмацаваць артэфактам, надзець на руку бранзалет, як Рыплі на Рэбеку ў фільме «Aliens» — каб я ведаў, дзе яна, калі ёй патрэбная падтрымка…

— Безабароннасць — гэта калі ты не ведаеш, куды трэба тэлефанаваць, каб выклікаць «хуткую», калі зрабілася млосна. Куды бегчы, калі на цябе напалі. Да каго падыйсці, калі трэба пра штосьці спытацца. На радзіме, у горадзе, дзе ты нарадзіўся і гадаваўся, такіх пытанняў проста не ўзнікае, адказы відавочныя, а тут самае простае ператвараецца ў невырашальную праблему. І маці не дапаможа. Адчуваеш сябе аголеным у канцлагеры. Нават калі краіна — самая прыязная, кшталту Турцыі…

Мы падышлі да Галацкага маста. Ёсць такія месцы, кшталту Апіевай дарогі, у назвах якіх адчуваецца востры прысмак стагоддзяў, дзіўнае пазнаванне падзей музейнай даўніны ў назвах вуліц — як тая шыльда пра Скарыну, што вісіць на рагу ля Вакечу ў Вільні, ці «іпадром», ад якога ў колішнім Канстанцінопалі застаўся толькі слуп ды шыльдачка. Нашыя продкі будуць вучыць гарадскую гісторыю, якая з’яўляецца гісторыяй ужо для нас — па шыльдачках… Аднак — як на іпадроме, дзе нават самае вострае вуха не пачуе водгукаў таго ляманту, які разносіў вецер дзве тысячы год таму, так і на Галацкім мосце ўся гісторыя, уся гістарычнасць, закансерваваная хіба што ў назве. Стаяць шэрагі начных вудзільшчыкаў, побач з якімі дрэмлюць вёдры, а ў вёдрах лупяцца адна на адну зачараваныя рыбіны, якім ужо не пашанцавала. Рыбіны, у якіх ужо больш падабенства са смачнай вячэрай, чым з жывой істотай. А ўнізе, на другім ярусе (мост з-за свайго ўзросту раздваіўся, стаў двухпавярховым), турысты калупаюць відэльцамі экспанаты, якія б упрыгожылі любы музей мора. Менавіта туды я яе і павёў — упершыню за вечар перахапіўшы ініцыятыву, запрасіўшы Насту далучыцца да гастранамічнага вывучэння глыбіняў. Яна скарылася з крывой усмешачкай, ну вядзі, Джоні, а я пагляджу, як ты, турысціна нявопытная, неабстраляная, разбіраешся ў гастранаміі. Хутка высветлілася, што ў нас істотныя разыходжанні ў разуменні слова «добрая рэстарацыя»: для мяне прынцыповым быў выгляд, разнастайнасць страваў у меню, для яе — нейкая дзіўная «вартасць», якую яна разумела як суаднесенасць «кошту» і «якасці». І першае месца, дзе на ўваходзе нас сустракаў карсар, чымсьці падобны да Джоні Дэпа, яна адразу ж абвесціла «нявартым», тое ж самае, але з затрымкай на азнаямленне з коштамі ў меню, адбылося з другой і трэцяй рэстарацыямі, нават пасля майго запэўнення, што dinner is on me . Урэшце на адной з шыльдаў я заўважыў назву на кірыліцы. «Напэўна, ёй будзе прыемна павячэраць у рэстарацыі з кірылічнай назвай, ад якой, мабыць, патыхае радзімай, домам», — разважаў я. Рэстарацыя называлася «Золотои Бабушка», і яна спачатку думала раззлавацца на мяне за тое, што зноў праасацыяваў яе дом, яе гэтую Беларусь, з Расеяй і расейскай мовай, але хутка сама прыйшла да высновы, што «Золотои Бабушка» — гэта не па-руску. А калі нават па-руску, то з такім наборам памылак, што прыстойнаму беларусу вячэра тут павінна прыносіць асалоду сімвалічнай знявагай вялікай рускай культуры.