Васіль Быкаў - Пасля Жыццё

Гушчын засоп і памарудзіў з адказам. Стары салдат, відаць, нахмурыўся за тое і рашыў за лепшае змоўчаць. Жаркоў адчуў, што размова пераступіла мяжу жартоўнага і сказаў:

− Кінь, Рыбчонак!

− Га?

− Хопіць, кажу, прытварацца. Слухайце задачу.

− Што я выдумляю?! − здзівіўся Рыбчонак. − Ягоны ж зямляк Вырчанка з пятай роты сам казаў. Чацвёра чужых дзяцей гадуе, а баба б’ецца, як тыгра!

− Загадана зноў атакаваць, − сцішана і сур’ёзна паведаміў Жаркоў. − Праз гадзіну. Даюць нам сувязістаў і яшчэ некага. Чацвёртая і пятая роты ад лесу, а мы адсюль.

Стала ціха, адчувалася ў цемры, як байцы апанурыліся і сядзелі не кратаючыся. Адзін Рыбчонак, недачуўшы, перапытаў:

− Куды? Га?

− Да кудыкі, − прасіпеў яму ў вуха Гушчын. − Усё туды ж. А артылерыя як, ці падсобіць? − запытаўся ён у сяржанта.

− Артылерыі пакуль няма. Прыйдзецца нам знянацку як. Інакш нічога не выйдзе. Я думаю так… − Сяржант прысеў у доле і паказаў на балацявіну. − Паціху падпаўзем па балоце да ўзмежка… Толькі б не заўважылі. А з-за ўзмежка, як дадуць ракету, усе ўраз на кулямёты надавім, не можа быць, каб не заўважылі. Толькі смялей трэба. Усім разам. Гранаты ёсць?

− У мяне дзве толькі, − слабым ад кашлю голасам сказаў з цемры Тарасікаў.

− У мяне гранат гэтых са тры ёсць, ага, − прасіпеў Гушчын.

− Што? Атака? − толькі цяпер зразумеў гаворку Рыбчонак. − Якая ўчорта атака?! Пяць чалавек! − ён узрушана ўскочыў з долу. − Здурнелі яны там ці што!

− Ціш ты, Рыбчонак! − са злосцю прыкрыкнуў на яго Жаркоў. − Ад таго, што пакрычыш, загад не адменіцца.

− Не, ужо годзе! − крыкнуў Рыбчонак. − Я кантужаны. Пайду ў санчасць.

− Нікуды не пойдзеш! − ціха, але цвёрда сказаў сяржант. − І давай рыхтавацца. Каб нічога ні ў каго не брэнькала, паўзці будзем. Зразумела? Разыдзіся!

Шэрыя постаці ў чорным доле заварушыліся, Рыбчонак, лаючыся, пайшоў на сваё месца. Няроўны моўчкі пачаў нацягваць на ватоўку шынель. Гушчын затрымаўся і, слінячы цыгарку, разважаў:

− Каб от «кацюша» сыграла разок, для духу хоць бы. А то што пяхота без аруддзяў − мухі!

«Здаецца, не заўпарцяцца, − з палёгкай падумаў сяржант. − Разумеюць хлопцы, паслухаюцца. Ось толькі Рыбчонак!..»

− Нічога, Гушчын, − сказаў ён услых. − Можа, як-небудзь управімся. Патроны ёсць?

− Ды патронаў хопіць. О, паўторбы, − салдат варухнуў плячамі, і ў рэчмяшку коратка і важка лязгнула. − Я не дужа таго… бэхаю. Ашчаджаю.

− Ну добра. Тарасікаў, давай хутчэй, браце, набіваць стужкі. Колькі ў нас, тры пустых?

− Тры, − ціха пацвердзіў Тарасікаў і закашляўся сухім адрывістым, бясконцым кашлем. Сяржант і салдат заклапочана паглядзелі на яго.

− Прыкіпеў ты недзе, хлопча, − заўважыў Гушчын. − Як тая нямецкая зянітка: цяў ды цяў.

Жаркоў занепакоіўся:

− Як жа ты гэта з такім кашлем да атакі дацерпіш? Ты ж нас дэмаскіруеш. Га? Можа, цябе ў санчасць адправіць?

− Не ведаю, − перацяўшы кашаль, сказаў Тарасікаў. − Можа, патрываю як-небудзь.

− Ну глядзі.

Яны падышлі да «гарунова», які, прыладжаны ўжо да агню, стаяў на раллі. За ім чарнеў неглыбокі яшчэ акопчык для дваіх. Тарасікаў узяў з долу рэчмяшок з патронамі і пачаў паціху лязгаць скрынкамі, вымаючы пустыя стужкі. Жаркоў прысеў побач.

− Ну як ты, пасмялеў хоць трохі? − запытаўся ён у свайго памагатага.

− Дзе там! − адказаў Тарасікаў. − Аж дагэтуль дрыготка. Хоць ты што…

− Нічога, пройдзе, вядома, спярша.

− Не праходзіць нешта, − журботна азваўся Тарасікаў і ўздыхнуў. Ён пачаў напіхваць у брызентавую стужку патроны, і было відаць, як дробненька дрыжэлі ў змроку яго белыя пальцы.

Толькі тыдзень назад, перад самым наступленнем Тарасікаў са шпіталю прыйшоў у гэтую роту. Здарылася так, што яшчэ не даехаўшы з тылу да фронту, ён трапіў дзесь пад бамбёжку, быў паранены, а галоўнае, напалоханы і цяпер баяўся кожнага стрэлу і кожнага выбуху. Па натуры ж ён быў хлопец шчыры і не таіў сваёй страхавітасці. Гэта спадабалася Жаркову, і сяржант займеў у сабе ўпэўненасць, што страх урэшце мінецца, а шчырасць і добрасумленнасць, з якою той ставіўся да свайго франтавога абавязку, калі-нікалі зробяць Тарасікава добрым байцом. Таму ён і ўзяў хлопца да сябе другім нумарам пасля таго, як ранейшы пайшоў у шпіталь.

Жаркоў напіхваў патронамі канец стужкі, а сам увесь час азіраўся і прыслухоўваўся. «Калі ж тыя сувязісты прыйдуць!» − думаў ён і ўсё згадваў, як найлепш і цішэй падабрацца да немцаў. Самае галоўнае − не выявіць бы сябе раней часу, падкрасціся б да ўзмежка і не трапіць пад міны… Хлопец сам таго не разумеў, якая непамерна цяжкая была тая задача, што ўзвалілі на яго плечы, толькі ён з усяе сілы імкнуўся выканаць яе як найлепш. Пра сябе ён ужо не думаў, не было калі, адно толькі квёлая нотка адчування сваёй слабасці і звычайнай чалавечай уязвімасці ціхенька трымцела недзе на сподзе душы, нібы якая былінка на ветры. Удумацца, аднак, у яе, адчуць не давала мноства іншага клопату.