Васіль Быкаў - Пасля Жыццё

— Во, заціркі вам зварыла. Учора мукі намалола, дык гэта… заціркі. Праўда, хлеба яшчэ няма, але ўчыніла хлеб, заўтра сьпяку.

У куце адразу падхапіўся капітан, сеў, загаманіў бадзёра, з нейкаю стоенай радасьцю:

— Молодец! Ну и молодец, Серафимка! Затирка, это что: каша?

— Не-а, зацірка гэта ну… зацірка. Зараз паспытаеце.

— Ну что ж, ну что ж… Поедим. А то, признаться… Проголодались.

Дземідовіч таксама паспрабаваў устаць, каб хоць сесьці ці што, — чуўся ён па-ранейшаму кепска, мо нават горш, чым учора. Ноччу ў яго быў жар, біла дрыжака, а пад ранак цела аблілося сьцюдзёным потам, і ён, трудна дыхаючы, пластом ляжаў на плашчы. Побач рухава і моўчкі ўскочыў немец, сеў, праціраючы заспаныя вочы. У бліндаж з траншэі з-за сьпіны Серафімкі цадзілася скупое сьвятло хмарнага ранку.

— Але ж во, лыжка адна! — пабедавала Серафімка. — Можа, у вас ёсьціка?

— Черта с два, — сказаў капітан. — Чего нет, того нет.

Дземідовіч, лежачы, таксама пакруціў галавой. Тады немец, мабыць, зразумеўшы іх клопат, спрытна шаснуў у бакавы кішэнь свайго кіцеля і выцяг адтуль белую лыжку, шарнірна змацаваную з такім жа белым відэльцам.

— Бітэ.

Ён працяг яе Дземідовічу, але той адмоўна крутнуў галавой — хай есьць сам. Немец не настойваў — прысунуўся бліжэй да чыгуна, але не зачэрпваў загусьцелую зьверху зацірку — чакаў. Серафімка заклапацілася каля капітана.

— Дык як жа гэта?.. Ці вы возьмеце самі?

— А ну, а ну! — сказаў капітан, адной рукой узяўшы ўкладзеную ў яе Серафімкай драўляную лыжку, а другой сьлепа мацаючы берагі чыгуна, што стаяў каля ног. Ямчэй уладкаваўшыся поруч, ён нязграбна ўлез лыжкай у чыгун і выліў зацірку з лыжкі на бот.

— Ай-яй! — сказала Серафімка.

Немец таксама нешта прамовіў, і Серафімка далікатна ўзяла з рукі небаракі сваю лыжку, зачэрпнула з чыгуна і асьцярожна данесла яе да разяўленага з-пад бінтоў капітанавага роту.

— Во так! Ай-яй! Нібы малога…

— А ничего, пойдет! Давай еще, — запатрабаваў капітан.

Серафімка дала і яшчэ, — пачала дужа асьцярожна, каб ня капнуць на гразкія капітанавы боты, карміць яго з свае драўлянай лыжкі. Спаважна, бы нават саромеючыся, з другога боку ў чыгун прасунуў кароценькую лыжку Хольц.

— Ага, бярыце, бярыце! — гасьцінна падахвоціла яго Серафімка, і немец пачаў чэрпаць жвавей.

— Дземідовіч праглынуў сьлінкі і заплюшчыў вочы, каб нават ня бачыць таго сьняданку. Добра было капітану, які ўжо нічога ня бачыў з таго, што рабілася побач. Ня бачыў, канешне, але ж, мабыць, чуў і ня мог не разумець, што робіцца. Ды і гэтая Серафімка!.. Як ні ў чым не бывала, ядуць разам з немцам і не падумаюць нават, што ён — фашыст, вораг, якія тысячамі забіваюць нашых люзей, бураць гарады і вёскі — пруць на Маскву. Не, ужо Дземідовіч на яго вудачку ня клюне — ні за харчы, ні за лекі. Учора той зноў даў яму стрэптацыд і нават вады ў кварце, але Дземідовіч ня дурань: ён толькі зрабіў выгляд, што праглынуў таблетку, а сам крадком сунуў яе ў кішэню. Ужо тыя таблеткі яму не пашкодзяць. Можа, і не памогуць таксама, але тут ужо ён будзе пэўны. Ня трэба яму такая фашысцкая дапамога.

— Ну я уже стал наедаться, — задаволена сказаў Хлебнікаў, каўтаючы чарговую лыжку. — Чтоб тем осталось.

— А хопіць, хопіць і тым, — сказала Серафімка. — Тут шмат, на ўсіх наварыла. Вы ешце, ешце, — заківала яна яфрэйтару, які трохі затрымаў сваю лыжку, зважліва пазіраючы то на яе, то на капітана.

— Это кто — райкомовец? — насьцярожыўся Хлебнікаў, адчуўшы суседа ля чыгуна.

— Не, райкомавец ляжыць. Ідзіце во ешце, — сказала Серафімка, зірнуўшы на Дземідовіча ў куце.

— А, значит, ефрейтор! — здагадаўся капітан. — Ну как русская затирка?

— О, гут! — прамармытаў Хольц.

— Гэта. Калі б яшчэ заскварыць… Ці забяліць. А то што ж — посьніца! — забедавала Серафімка.

— Ничего! И так сойдет!

Хлебнікаў задаволена адхінуўся да земляной сьцяны бліндажу, сапраўды пад’еўшы, ці, можа, робячы выгляд, што сыты. Ля чыгуна працягваў няўмела сёрбаць яфрэйтар. Дземідовіч жа нерухома ляжаў на сьпіне, трохі прыкрыўшыся плашчом, і Серафімка сказала:

— Дык чаго ж вы не ясьцё? Лыжка ж ёсьць.

— Я пасьля, — буркнуў Дземідовіч.

— Як ваша прастуда? Ці лепей крыху?

— Мабыць, ня лепей.

— Ой забылася… Кажух жа вам трэба прынесьці.

— Было б добра — кажух.

— А табачку не того? Не расстарались? — ціхім голасам зважліва папытаўся Хлебнікаў.

— Ой, дык няма ж! Хадзіла па гародах — няма нідзе і самасейкі, — спахапілася Серафімка.