Robert Haasler - Jezus – Człowiek, Który Nie Istniał - Pytania do Benedykta XVI

Warto i należy kontynuować badania nad ewangeliami w kontekście badania ich zgodności historycznej. Postulat ten wzmacniamy pytaniami do papieża Benedykta XVI, które zamieszczamy na końcu tej książki.

Ważną wskazówką dla ustalenia dokładnej daty narodzin jest w Ewangelii św. Mateusza wzmianka o wymordowaniu w okolicach Betlejem wszystkich chłopców do drugiego roku życia. Przypomnijmy wydarzenia, które miały poprzedzić to najbardziej okrutne morderstwo. Kiedy Mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy pytali tam, gdzie jest nowo narodzony król żydowski. Ujrzeli oni bowiem gwiazdę, która miała zwiastować to wydarzenie. Wieść o Mędrcach szukających nowego króla dotarła natychmiast do króla Heroda. Przeraził się on tą opowieścią, a z nim cała Jerozolima. Król zebrał kapłanów i uczonych ludu, wypytując ich, gdzie ma się narodzić Mesjasz. Odpowiedź jeszcze bardziej zaniepokoiła Heroda. Kapłani bowiem przytoczyli mu proroctwo Micheasza. Herod potajemnie spotkał się także z przybyłymi do miasta Mędrcami ze Wschodu. Oni dokładnie przekazali królowi relację o czasie ukazania się gwiazdy i drodze, którą ona wskazywała. Król polecił im, aby poszli do Betlejem, tam wypytywali o dziecię i powiadomili go, kiedy je znajdą.

Mędrcy nie tylko przybyli do Betlejem, ale i oddali pokłon nowo narodzonemu, ofiarując mu cenne dary. O niczym jednak nie poinformowali króla. Ten gdy to zrozumiał, wpadł w straszny gniew i kazał wymordować wszystkich chłopców, stosownie do czasu, o którym się dowiedział od Mędrców Zapamiętajmy to zdanie. Rozkaz Heroda wykonano natychmiast. Ile dzieci straciło życie i jakiego dokładnie terytorium dotyczyło królewskie polecenie, legenda ewangelii nie podaje. Mateusz pisze, że rzeż niewiniątek wypełniła proroctwo Jeremiasza: „Krzyk usłyszano w Rama, płacz i jęk wielki. Rachel opłakuje swe dzieci i nie chce utulić się w żalu, bo ich już nie ma". Nie jest ważne dla Mateusza, że Jeremiasz opisuje inne wydarzenia niż chciałby ewangelista, dotyczy bowiem legendy z początkowego okresu kształtowania się narodu żydowskiego. Rachel zwana „matką Izraela" była żoną patriarchy Jakuba i „matką dwóch pokoleń Izraela": Józefa i Beniamina. Płacze nad uciskiem Żydów w niewoli. Dlaczego więc ewangelista umieścił opowieść o Racheli w miejscu opisującym zupełnie inne wydarzenia? Nie możemy nawet przy odrobinie dobrej woli, w żaden sposób powiązać, nawet symbolicznie, obu tych wydarzeń. Autor ewangelii, jeżeli znał Palestynę, dobrze wiedział, że w okolicach Betlejem znajduje się grób Racheli, tłumnie od wieków odwiedzany przez pielgrzymów. Chciał przez to nie tyle wskazać na wielką tragedię Betlejem za Heroda, a na pochodzenie Jezusa z rodu patriarchów Izraela. Tak czy inaczej rzeź, jakiej dokonano z rozkazu króla Heroda, była z pewnością wydarzeniem o wielkim znaczeniu historycznym. Rozkaz, który pochodził od samego monarchy, musiałby być gdzieś zapisany lub zapamiętany.

Rozkaz dotyczył ważnego z historycznego punktu widzenia terytorium Izraela. Betlejem było miastem Dawida, a jego okolice grobem Racheli. Wszystko co dotyczyło tego terytorium, musiałoby być zapamiętane. Rozkaz dotykał swoim krwawym obliczem dziesiątki, a może setki osób – rodziców mordowanych dzieci. A gdy uwzględnimy jeszcze ich rodziny, przyjaciół, znajomych, sąsiadów wreszcie i postronnych świadków, rozkaz dotyczył tysięcy ludzi. Musieliby oni pozostawić jakieś świadectwo tej wielkiej zbrodni. Rozkaz wykonywali żołnierze królewscy, a musiało być ich wielu, aby jednocześnie lub w możliwie krótkim czasie dokonać rzezi tylu dzieci. W przeciwnym razie szybko rozchodząca się wieść o kaźni pozwoliłaby na ukrycie większości skazanych na śmierć niewiniątek. Ewangelista twierdzi, że nikomu nie udało się uratować. Jedynie Józef z Marią zdążyli zabrać nowo narodzonego Jezusa i uciekli z nim do Egiptu. Tyle tylko, że oni zostali wcześniej powiadomieni o grożącym niebezpieczeństwie i mogli dzięki temu umknąć przed żołnierzami Heroda.

Rzeź niewiniątek, gdyby nie była legendą, musiałaby zostawić po sobie ślad i w dokumentach królewskich, i w źródłach historycznych. Tymczasem nic. Nikt i nigdzie nie wspomina nawet jednym słowem o tym wydarzeniu. Zwłaszcza tak wnikliwy historyk jak Józef Flawiusz musiałby pozostawić jakiś ślad, zwłaszcza, że znany był on ze swojego niezwykle krytycznego stosunku do króla Heroda. Skorzystałby skwapliwie i wykorzystał to sensacyjne zdarzenie dla przedstawienia jego zdaniem prawdziwego obrazu króla tyrana. Flawiusz nie pozostawił jednak żadnej relacji na ten temat. Musimy więc między bajki włożyć opowieść o nim, a przez to także o wszystkich okolicznościach, jakie miały mu towarzyszyć, w tym o ucieczce do Egiptu. Zbyt dużo tu paraleli do innych opowieści historycznych.

Określenie czasu, w którym zabicie chłopców w Betlejem mogło mieć miejsce, przybliży nas do ustalenia daty narodzin Jezusa. Rzeź niewiniątek była bezpośrednim następstwem urodzenia Mesjasza i mogłaby wydarzyć się w niewielkiej odległości czasowej od dnia urodzenia. W tradycji kościelnej pamiątkę tego wydarzenia obchodzi się już dwa dni po narodzeniu. Chociaż data śmierci Heroda, wyznaczona na 4 rok przed naszą erą, jest obecnie kwestionowana i w różnych wyliczeniach przesuwana między 7, a nawet 1 rokiem przed naszą erą, my będziemy posługiwali się datą najczęściej publikowaną – 4 rok p.n.e. Józef Flawiusz napisał, że Herod Wielki zmarł przed świętem Paschy poprzedzonym zaćmieniem księżyca. Według wyliczeń Keplera stało się to między 12 marca a 11 kwietnia 4 roku p.n.e. Jest oczywiste, że zarówno narodzenie Jezusa, jak i późniejsza rzeź niewiniątek musiały wydarzyć się za życia Heroda, a więc jeszcze przed 4 rokiem przed naszą erą. Tylko dla tych, którzy pobieżnie zajmują się lekturą ewangelii, umieszczenie obu tych wydarzeń obok siebie, w niedalekiej odległości czasowej, jest oczywiste. W rzeczywistości mogło być inaczej. Wskazuje na to cytowany już przez nas fragment ewangelii św. Mateusza opisujący wydanie przez Heroda rozkazu zabicia dzieci. Zginąć mieli wszyscy chłopcy do lat dwóch „stosownie do czasu, o którym się dowiedział od Mędrców". Każdego z nas dziwiła zapewne informacja, że Herod kazał zamordować dzieci w wieku do dwóch lat, by pozbyć się nowo narodzonego pretendenta do tronu Izraela, nazwanego już królem przez Mędrców ze Wschodu. Musieli oni zatem przekazać staremu władcy takie informacje, które świadczyłyby o narodzeniu nowego władcy dwa lata wcześniej niż się ocenia na podstawie lektury ewangelii Mateusza. Z jakiej innej przyczyny Herod kazałby zabijać chłopców do drugiego roku życia?

Analiza ta prowadzi do prostego wniosku, że Jezus narodził się najpóźniej gdzieś między 6 a 4 rokiem przed naszą erą. Badacze przedstawiają jeszcze przynajmniej kilkanaście innych dat narodzin Jezusa. Ta mnogość wynika z trudności w wyliczeniu zarówno daty rocznej, jak i daty dziennej narodzin.

Byłoby interesujące, gdyby udało się nam określić moment śmierci samego Heroda. Gdyby bowiem potwierdziła się informacja podana przez Flawiusza o śmierci króla wiosną 4 roku p.n.e. i gdybyśmy skonfrontowali to z zapisami ewangelii, a pobyt w Egipcie trwał kilka miesięcy, to musielibyśmy wyciągnąć wniosek o najpóźniejszych narodzinach Jezusa w końcowych miesiącach 5 roku przed naszą erą lub też w okresie o dwa lata ten moment poprzedzającym, co wynikałoby z informacji pozostawionych Herodowi przez Mędrców.

Kim był Herod I Wielki – król legenda, który przetrwał w pamięci ludzkości nie tylko dlatego, że prześladował niedawno narodzonego Jezusa. Był władcą kontrowersyjnym. Z jednej strony był sprawnym administratorem i budowniczym, z drugiej strony rozpustnikiem i okrutnikiem. Jego królestwo obejmowało oprócz Palestyny także część dzisiejszej Jordanii, Libanu i Syrii. Zamieszkiwały je ludy od wieków ze sobą skłócone, prowadzące między sobą nawet wojny. Mimo to Herod potrafił zorganizować administrację, która sprawnie zarządzała królestwem. Jego panowanie było czasem rozkwitu. Zainicjował budowę wielu monumentalnych budowli, między innymi portu w Cezarei, twierdzy Antoniusza. Za jego czasów gruntownie przebudowano i rozbudowano Drugą Świątynię Jerozolimską. Był też przy tym wielkim tyranem i miłośnikiem uciech cielesnych. Miał 10 żon, z których dwie kazał zgładzić. Miał też piętnaścioro dzieci, których nie traktował z ojcowską miłością. I w tym właśnie należy szukać źródeł legendy o rzezi niewiniątek.