Светлана Алексиевич: Чарнобыльская малітва

Стул дваццаць пяць-трыццаць разоў за суткі. З крывёю і сліззю… Скура пачала трэскацца на руках, нагах… Усё пакрылася пухірамі… Калі ён паварочваў галаву, на падушцы заставаліся пасмачкі валасоў… Я спрабавала жартаваць: "Нават зручна. Не трэба грабеньчыка насіць". Хутка іх усіх падстрыглі. Яго я стрыгла сама. Я ўсё хацела яму рабіць сама. Калі б я магла вытрываць фізічна, дык я усе дваццаць чатыры гадзіны не адыходзілася б ад яго. Мне кожнае хвіліны было шкада… I мінуткі тае было шкада… (Доўга маўчыць.) Прыехаў мой брат і спалохаўся: "Я цябе туды не пушчу!" А бацька кажа яму: "Такую хіба не пусціш? Ды яна ў акно ўлезе! Па пажарнай драбіне!"

Адлучылася… Вяртаюся — на століку ў яго апельсін… Вялікі, не жоўты, а ружовы. Усміхаецца: "Мяне пачаставалі. Вазьмі сабе". А медсястра праз плёначку махае, што няможна гэты апельсін есці. Калі ўжо ля яго нейкі час паляжаў, яго не толькі есці — дакранацца да яго страшна. "Ну, з'еш, — просіць. — Ты ж любіш апельсіны". Я бяру апельсін у рукі. А ён у гэты час заплюшчвае вочы і засынае. Яму ўвесь час давалі ўколы, каб ён спаў. Наркотыкі. Медсястра глядзіць на мяне са страхам… А я? Я гатовая ўсё зрабіць, каб толькі ён не думаў аб смерці… I аб тым, што хвароба ягоная жахлівая, што я яго баюся… Урывак нейкай гаворкі… У мяне ў памяці… Хтосьці ўпрошвае: "Вы павінны не забываць: перад вамі ўжо не муж, не любімы чалавек, а радыеактыўны аб'ект з высокай шчыльнасцю заражэння. Вы ж не самазабойца. Вазьміце сябе ў рукі". А я як ненармальная: "Я яго кахаю! Я яго кахаю!" Ён спаў, я шаптала: "Я цябе кахаю!" Ішла бальнічным дваром: "Я цябе кахаю!" Несла судна: "Я цябе кахаю!" Успамінала, як мы з ім раней жылі… У нашым інтэрнаце… Ён засынаў уначы толькі тады, як возьме мяне за руку. У яго была такая звычка: у сне трымаць мяне за руку… Усю ноч…

А ў бальніцы я вазьму яго за руку і не адпускаю…

Ноч. Цішыня. Мы адны. Паглядзеў на мяне дапытліва-дапытліва і раптам кажа:

— Надта хачу ўбачыць наша дзіцятка. Якое яно?

— А як мы яго назавём?

— Ну, гэта ўжо ты сама прыдумаеш…

— Чаму я сама, калі нас двое?

— Тады, калі народзіцца хлопчык, хай будзе Вася, а калі дзяўчынка — Наташка.

— Чаму гэта Вася? У мяне ўжо ёсць адзін Вася. Ты! Мне другога не трэба.

Я яшчэ не ведала, як я кахала яго! Ён… Толькі ён… Як сляпая! Нават не адчувала штуршкоў пад сэрцам… Хоць была ўжо на шостым месяцы… Я думала, што ён унутры ўва мне, мой маленькі, і ён абаронены, ахаваны…

Пра тое, што начую ў яго ў баракамеры, ніхто з урачоў не ведаў. Не здагадваўся… Пускалі мяне медсёстры. Па першым часе таксама ўгаворвалі: "Ты — маладая. Што ты надумала? Гэта ўжо не чалавек, а рэактар. Згарыце разам". Я, як сабачка, бегала за імі… Гадзіны навылёт стаяла пад дзвярыма. Прасіла-ўмольвала… I тады яны: "Чорт з табой! Ты — ненармальная!" Ранічкою, за колькі хвілін да васьмі гадзін, калі пачынаўся ўрачэбны абыход, паказваюць мне праз плёнку: "Уцякай!" На гадзінку збегаю ў гасцініцу. А з дзевяці раніцы да дзевяці вечара ў мяне пропуск. Ногі ў мяне да каленяў пасінелі, распухлі, гэтак я стамлялася…

Пакуль з ім я… Гэтага не рабілі… Але, як адыходзілася, яго фатаграфавалі… Адзення аніякага. Голы. Адна танюсенькая прасцінка поверх. Я штодня мяняла гэтую прасцінку, а да вечара яна ўся ў крыві. Падымаю яго, і ў мяне на руках застаюцца шматочкі ягонай скуры, прыліпаюць. Прашу: "Любенькі! Дапамажы мне! Абапрыся на руку, на локаць, як можаш, каб я табе пасцель разгладзіла, не пакінула наверсе шва, складачкі". Любы рубчык — гэта ўжо рана на ім. Я зразала сабе пазногці да крыві, каб незнарок не драпануць яго. Ніхто з медсясцёр не мог падысці, дакрануцца, калі што-небудзь трэба было, клічуць мяне. I яны фатаграфавалі… Гаварылі, для навукі… А я ўсіх бы іх павыганяла адтуль! Крычала б! Біла! Як яны могуць! Усё маё… Усё любімае… Калі б я магла іх туды не пусціць! Калі б… Выйду з палаты ў калідор… I іду проста на сцяну, на канапу, бо не бачу іх. Кажу дзяжурнай сястры: "Ён памірае". Яна мне адказвае: "А што ты хочаш? Ён атрымаў тысячу шэсцьсот рэнтгенаў, а смяртэльная доза чатырыста. Ты сядзіш ля рэактара". Усё маё… Усё любімае…

Калі яны ўсе памёрлі, у бальніцы зрабілі рамонт… Сцены абдзіралі, узарвалі паркет і вынеслі… сталярку…

Далей… Апошняе… Памятаю ўспышкі… Абрыў…

Ноч сяджу ля яго на крэселку… У восем раніцы: "Васечка, я пайду. Я трошкі адпачну". Расплюшчыў і заплюшчыў вочы — адпусціў. Толькі дайду да гасцініцы, да свайго пакоя, лягу на падлогу, на ложку ляжаць не магла, гэтак усё балела, як ужо стукае санітарка: "Ідзі! Бяжы да яго! Кліча нясцерпна!" А той раніцаю Таня Кібянок мяне вельмі прасіла, умольвала: "Паедзем са мной на могілкі. Я без цябе не змагу". Той раніцаю хавалі Віцю Кібянка і Валодзю Правіка… З Віцем яны былі сябрукі… Мы дружылі сем'ямі… За дзень да выбуху разам сфатаграфаваліся ў нас у інтэрнаце. Такія яны, нашы мужы там прыгожыя! Вясёлыя! Апошні дзень нашага таго жыцця… Такія мы шчаслівыя!