Някляеў Уладзімір - Лабух

Калідорчык з прыхожай веў на кухню, двое прыадчыненых дзвярэй — адны ў спальню, а другія — у нечакана вялікі і амаль пусты пакой, з мэблі ў якім былі толькі нізенькі столік з трыма крэсламі ды канапа. Ну, яшчэ люстра, калі лічыць яе мэбляй.

Чагосьці тут, што абавязкова павінна было быць, не ставала, я адразу не ўцяміў, чаго, і толькі сеўшы ў крэсла каля голай сцяны, убачыў тое, чаго тут няма: кніжных паліц. Іх не было, наколькі я змог заўважыць, і ў спальні, ды не тое што кніжных паліц — нідзе ніводнай кнігі не віднелася. Якраз кнігамі, я чакаў, будзе завалены кабінет філосафа так, што не прайсці, як некалі ў хаце Крабіча.

— Кніг болей не чытаю, — сказаў Максім Аркадзьевіч, ставячы на столік кававарку. — З год ужо. Усе прачытаў.

Ці ад яго не схавалася, як прабег я позіркам па пустых сценах, ці ўмеў ён думкі ўгадваць, але чалавека, які прачытаў усе кнігі, бачыў я ўпершыню.

— Кнігі замінаюць чыста думаць, — разліваў Максім Аркадзьевіч каву ў кубкі. — Усе яны ад свайго “я”, а ў дао “я” не існуе.

— У чым?..

— Як гэта ў чым?.. Мы ж з вамі тым разам...

— Ісціну чань мы тым разам спасцігалі... Без гукаў і вобразаў.

— А-а, выбачайце... Ну, можна сказаць: у абсалюце. Дао ў зразумелым нам сэнсе — абсалют. Вам з цукрам?..

— Бог кітайскі? — сам я насыпаў цукру, бо вечна мне нехта не дасыпае.

— Не зусім... Бог таксама ў гэтым абсалюце, і абсалют — у дао.

— Як матрунка ў матрунцы? — спытаў я пра тое, што абсалютна мне было па барабане, і дарма спытаў, бо Максім Аркадзьевіч пакруціў пустату ў руках і вінавата, бездапаможна вымушаны быў тлумачыць далей.

— Не... Тут не адно ў адным, а ўсё разам і разам усё. Разумееце, Раман, нельга нават сказаць, што гэта дао, а гэта не дао. Без дао нельга думаць — і можна падумаць, што тое, без чаго думаць нельга, і ёсць дао, але дао тое, пра што нельга падумаць... Бог мой, як незразумела я, мусіць, тлумачу?..

— Чаму? — паглядзеў я на яго ўважліва. — Ясна ўсё.

Ён не надта паверыў, але ўзрадваўся.

— Праўда?.. Гэта сапраўды толькі здаецца складаным, а па сутнасці так проста... Самае простае, што можа быць. Таму яно і дао. Сказаць яшчэ прасцей: дао можа стварыць усё, але ніхто і нішто не можа стварыць дао.

— А Бог? — на гэты раз нібыта да месца згадаў я Бога, з дапамогай якога мог хоць выгляд зрабіць, быццам пранікаю трохі ў глыбіні кітайскай філасофіі. Аднак радасць на твары Максіма Аркадзьевіча змянілася разгубленасцю.

— Вы ж сказалі, што зразумелі... Ад мяне жонка пайшла, Раман. Што ў такіх выпадках робяць?

Ад кітайскай філасофіі да разводу з жонкай сігануў ён адразу, без ніякага пераходу, нібы і тое, і другое было адным і тым жа. Можа быць, гэта і ёсць дао.

— П’юць, — адказаў я таксама адразу, бо ў разводах быў спецыялістам не меншым, чым Максім Аркадзьевіч у філасофіі.

Ён коратка ўздыхнуў, нават не ўздыхнуў, свістануў неяк.

— Пра гэта я ведаю... Але я не п’ю. Вам Лі-Лі хіба не казала?

А пра гэта ўжо сёння ён у мяне пытаўся.

— Тады тым больш п’юць. — Я дастаў каньяк, які ўсё ж узяў па дарозе, бо размовы чакаў нервовай. — Давайце пад каву...

Максім Аркадзьевіч ускінуў рукі ўгору.

— Не-не! Вам кілішак зараз прынясу, а сам — не, выбачайце.

— Дао не дазваляе?

— Мазгі не дазваляюць, — сказаў доктар філасофіі, ідучы на кухню. — Шкада іх прапіваць, прапіць іх лягчэй за ўсё.

Гэта, бадай, ісціна... Мазгі прыдумалі гарэлку, але гарэлка іх прыдумаць не можа.

Па пераходзе Максіма Аркадзьевіча ад філасофіі да жонкі я пачуўся вальней. Філасофіяй, мне здавалася, ён размову пра Лі-Лі адцягвае, а адцягваюць звычайна толькі найгоршае. Добрага я ў любым выпадку не чакаў, але праблема жонкі лепш, чым праблема Лі-Лі... Толькі чаму ён з гэтым мне пазваніў? Больш сказаць няма каму?..

Такое бывае. Круціцца наўкол безліч народу, быццам бы сябры, таварышы, а станецца нешта сур’ёзнае, пачнеш шукаць, да каго б кінуцца — і, аказваецца, няма да каго... Ты адзін. Тады і кідаешся ў паніцы да любога...

Бацька Лі-Лі не падобны на панікёра, спакайнейшыя людзі сутракаюцца рэдка. Праглядае ў ім, нечаканая ў такім здаровым мужыку, бездапаможносць, але яе не столькі, каб кісялём разлезціся з-за пайшоўшай жонкі. Нешта тут яшчэ ёсць, агульнае, як ён сказаў... Дао...

Дог Максім, па-ранейшаму нярадасна гледзячы на мяне, увайшоў і лёг пасярод пакоя. Я на ўсялякі выпадак падабраў ногі пад крэсла, але што толку?.. Дог ляжаў, глядзеў на мяне і нешта пра мяне думаў. Хрэновае-хрэновае, мяркуючы па паглядзе...

— Я не вінаваты, што сабак баюся, — папрасіўся я ў Максіма Аркадзьевіча, калі ён прынёс кілішак з нажом і ненарэзаны лімон на сподачку. — Можна яго ў спальню?