Алесь Пашкевіч - Сімъ побѣдиши

Правіцель задаволена хмыкнуў.

— Хто такі? — кіўнуўшы на экран, спытаў ён у Жакея.

— Іван Федарэнкін, сын міністра спорта.

— А нос крывы чаго? У бокс гуляў?

— Не ведаю… — Залыпаў памочнік. — Ён нядаўна на ТБ. Здаецца, някепска атрымліваецца… — памочнік наструніўся і не адводзіў ад правіцеля вачэй.

— Што значыць някепска?! — вялікія далоні гохнулі па скураных падлакотніках пульхнага фатэля. — Выдатна! — Правіцель устаў, выпіў келіх чырвонага віна, памаўчаў і выпаліў: — Пагаварыць і падтрымаць гэтага Федарэнкіна. Падтрымаць ад майго імя! Ну і грошай яму, сцэнарыстаў там лепшых, аператараў… Хай тэрмінова зробіць некалькі спецфільмаў. Ну сам ведаеш, пра што.

— Зразумеў! — усё цела памочніка ўраз налілося бадзёрасцю і рашучасцю. — Вы, як заўсёды, правільна адчулі: у тэлевізары заключана аграмадная сіла, мацнейшая за бомбы і танкі! І калі ўсё граматна абставіць…

— Ідзі працуй, стратэг… — перарваў яго ўладны голас. — Усе вы заднім месцам разумныя… Ды і да ўрачыстасцяў з прычыны перамогі над сепаратыстамі і тэрарыстамі рыхтуйцеся! А то зноў пазасынаеце на лаўрах…

У той час у кабінеце Мікалая Зайца, у якім таксама міргалі тэлекадры, зазваніў гарадскі тэлефон (сакратарка даўно пайшла дамоў).

— Алё… Алё! — трывожна пачулася ў слухаўцы. — Гасподар Заяц?

— Так… Слухаю вас.

— Янкавіч, Богдан Янкавіч. Памятаеце, некалі на канферэнцыі ў Падгорыцы сустракаліся?

— Так-так… — машынальна вымавіў Заяц, хаваючы здзіўленне і ўзнімаючы над акулярамі савіныя бровы.

— Ужо трэція суткі спрабую да вас дазваніцца… Дачуўся, што займаеце высокую пасаду…

У адказ — неўразумелае маўчанне.

— Дык вось, як ведаеце, месяц маю краіну бамбавалі новыя туркі еўраальянсу. І зноў, як і ў часы святога Пятра Цэціньскага, вашыя цары забылі на сваіх адзінаверных братоў. А замест падтрымкі — самі ўлезлі ў вайну з суграмадзянамі… Але я — не пра тое. Нас нішчаць сучасныя візіры, але мы з Божым словам і верай вытрымаем! Я… — штось у слухаўцы зашчоўкала, і некалькі фразаў было не разабраць. — …цікавіліся Евангеллем ад Яна. Яго збярог народу свайму святы Пётар… Не прадаў купцу з Бокі, як нагаворвалі… — Зноў шчаўчкі-памехі. —…вырашылі кнігу вам перадаць. Такое рашэнне прынялі браты-яніты… Бацька мой, царства яму нябеснае, быў іх сябрам. І прозвішча нашае — Янкавічы — ад іх… Верым, што тая кніга падтрымае вашую краіну і адвядзе ад бездані… Словам, а не бомбамі, пераможам!.. — Штось хруснула, і пачуліся кароткія мільгатлівыя гудкі — як агучаны медыцынскім апаратам трывожны пульс гаспадара кабінета…

30 жніўня 1553 года ён святкаваў імяніны — у невялікай, яшчэ бацькам збудаванай рэзідэнцыі ў Каломенскім.

Не любіў цар Маскву, не любіў ні сценаў белакаменных, ні баяраў цвёрдалобых. А тут было ўсё спакойна, нават па-дзіцячы пацешна. Так, тут ён супакойваўся целам, пачуваўся бесклапотна і ўзнёсла.

Запрошаных на абед адвялі напачатку ў царскі гардэроб і замянілі іх рознаколерныя каптаны на белыя мантыі з гарнастаевай апухай. Затым усе сабраліся ў прахалоднай трапезнай, перашэптваліся і ўсміхаліся.

Цар увайшоў марудна, касалапа заграбаючы нагамі квяцісты дыван, перахрысціўся, узяў кавалак мяса — і перадаў яго круглатвараму Адашаву, другі — цыбатаму Курбскаму, пераступіў ад задаволенасці з нагі на нагу і раздаў пахкія кавалкі яшчэ некаторым гасцям. Затым матнуў рукой краўчаму, каб той частаваў далей — і змірана назіраў, як памагатыя прамаўляюць:

— Цар табе даруе гэта.

У адказ госці ўставалі і кланяліся.

Затым у срэбныя кубкі налівалася раманея, алікантэ, мальвазія — найлюбімыя царскія віны, у драўляных каўшах ставілася свежая медавуха — і пачынаўся пір. Да мяса прыносілі шафран, кіслае малако, агуркі ў воцаце. Зноў і зноў уздымалі кубкі, а на стол выплывалі смажаныя лебедзі, журавы са спецыямі. Пілі — і з’яўляліся цецерукі, глушцы й рабчыкі ў смятане, зайцы з рысам, ласіныя мазгі, пірагі з мясам, падсалоджаныя арэхі.

І стукалі кубак аб кубак, і не змаўкалі прамовы — пакуль хмель не вязаў рукі ды не сушыў языкі…

А ў Маскве на Івана навалілася хвароба. Вечарам пасля багаслужэння ў Дабравешчанскім саборы — які стаяў бліжэй да палаца — цар ледзь узняўся па прыступках да спачывальні і ўпаў каля ложка. З паўгадзіны яго трэсла падучка, вочы набрынялі крывёю і выкаціліся над вострым носам. Спалоханы Мацей кінуўся па лекара, але першай на крыкі азвалася Анастасія. Яна паклала неспакойную Іванаву галаву на калені і, штось пранікнёна шэпчучы, пяшчотна гладзіла яго змакрэлыя ад поту валасы. І цар суцішыўся, абмяк, але на пярыне зноў устрывожыўся, задыхаў часта і хрыпла; памкнуўся ўстаць, але рукі сталі ватнымі. Гарачка-агнявіца ахінула яго забыццём-марывам — немарасцевым і доўгім.