Альгерд Бахарэвіч - Сарока на шыбеніцы

Д’ю запісаў усё й са спакойнай душой паехаў у Скотлэнд-Ярд. Ягоны начальнік, містэр Макнэтэн, быў, аднак, ня вельмі задаволены справаздачай, яму былі патрэбныя падрабязнасьці. У тым, што Крыпэн кажа праўду, ніхто не сумняваўся. Але трэба было выканаць некаторыя фармальнасці, і праз два дні Д’ю зноў наведаў дом на Хілдроп-Крэсчэнт. Гэтым разам яму ніхто не адчыніў, а суседзі паведамілі, што ўчора містэр Крыпэн і ягоная сакратарка ў вялікай сьпешцы пакінулі Лёндан.

Яшчэ два дні спатрэбілася Д’ю, які пачаў, здабыўшы неабходны дазвол, дасьледаваць пакінуты дом, на тое, каб дабрацца да самага цёмнага кутка яго невялікага падвалу. Цэгла падлогі ў гэтым месцы была трохі расхістаная, і Д’ю зразумеў, што ён на правільным шляху. Чацьвёра мужчын, трымаючы лямпы, моўчкі назіралі, як рабочы Джон Эдамс важдаецца з падлогай. Цэгла была нарэшце зьнятая: пад ёй знаходзіліся рэшткі нечага цела, як відаць, жаночага, бо ў гэтай кучы мяса, тлушчу й валасоў знайшлася белая начная кашулька. Забойца, відаць, меў мэдыцынскую адукацыю, бо пастараўся зьнішчыць усё, што дапамагло б у ідэнтыфікацыі трупа: косткі, унутраныя ворганы, зубы...

Труп Коры Крыпэн праляжаў тут некалькі месяцаў. У тым, што гэта яе труп, ніхто не сумняваўся, аднак жа даць яму ймя было самым цяжкім. Перад знакамітым патолягаанатамам доктарам Пэпэрам ляжала месіва з чалавечай плоці. Гэты момант цікавіць нас больш за ўсё. Гэта не дэтэктыўная гісторыя, таму пытаньне мы сфармулюем так: каго ці што бачыў перад сабой дантыст Хоўлі Крыпэн у тую ноч, калі яны з Корай нарэшце правялі вясёлых супругаў Мартынэлі на туманную вуліцу Хілдроп-Крэсчэнт і вярнуліся ў дом? Усё адбывалася звыклым чынам, і Кора адразу пайшла ў свой пакой, насьмешліва зірнуўшы на мужа, пакуль Хоўлі Крыпэн, гледзячы ёй усьлед, наліваў сабе яшчэ каньяку. Толькі б не дрыжалі заўтра рукі, толькі б яна не распавядала зноў пра сваіх хлопчыкаў з ложы... Крыпэн выпіў, запаліў цыгару й наліў сабе яшчэ. Як глядзелі на яго Мартынэлі, калі выходзілі, калі ён, нібы лёкай, адчыняў ім дзьверы, баючыся яе зьедлівых заўвагаў. Яшчэ адзін такі позірк, яшчэ адна кпіна з боку Коры, яшчэ адзін яе прыхільнік на парозе іх дому... І ён ня вытрымае, ён дастане тую колбачку з гіясцынам, і больш ніякіх пакутаў. Так, ён накладзе на сябе рукі. Вочы Крыпэна сьлязіліся, ці то ад дыму, ці то ад бясьсільля. Ён жа ведаў, што ніколі гэтага ня зробіць. Яго стрымлівае толькі Этэль, Этэль насамрэч кахае яго, старога дантыста Крыпэна, няшчаснага старога чалавека, які так засумаваў па жаночай пяшчоце. “Кора!” – закрычаў ён ціха, яна, натуральна, не пачула, занятая там, наверсе, сваімі марамі пра гэтых маладзёнаў з Чэлсі зь іхнымі атрутнымі, агромністымі букетамі. “Кора!” – прастагнаў ён і падняўся наверх. Яна сядзела, ужо ў начной кашульцы, купленай, між іншым, за яго грошы, і ўсьміхалася вялікаму люстэрку. У ягоным пакоі стаяла іхная вясельная фатаграфія, а ў яе пакоі, у пакоі ягонай жонкі, стаяла яе фота, у поўны рост, такое фота, як на тэатральных афішах. Кора Крыпэн. Як прыгожа, бог ты мой... Яна забыла, кім была тады ў Нью-Ёрку, Кунігунда Маккамоцкі, панамешана крывей, дарма што тварык быў прывабны, танная такая прывабнасьць, скарыстацца й выкінуць. Няздарная сучка. “Я ўжо неаднаразова казала табе, каб ты сюды не ўваходзіў,” – раздражнёна сказала яму сьпіна Коры. “Няўжо мне трэба кожны раз зачыняць дзьверы, Хоўлі?”. Ён паставіў келіх з каньяком на столік і падыйшоў да яе ўсутыч. “Няўжо ты думаеш, што сёньня ў цябе нешта атрымаецца, мілы Хоўлі?” – сказала яму сьпіна Коры й засьмяялася – тэатральна, гучна, такі грудны, зьдзеклівы сьмех. І тады ён паклаў рукі ёй на плечы.

Такім чынам, каго ці што бачыў містэр Хоўлі Крыпэн у тую ноч? Спачатку, натуральна, каго: яе бадай што жывую спадніцу, пад якой была недасягальная для яго магчымасьць валоданьня, тое, за што купляюць жанчын і за што іх прадаюць. Яе патыліцу, ад якой пахла парфумай, яна была несумненным “хто”, не падлеглым аспрэчваньню “яна”, дом быў поўны яе пахаў, яе звычак, яе рэчаў, яе голасу. Кора Крыпэн, яго жонка. Вось яна падымаецца па лесьвіцы, вось ён глядзіць ёй усьлед, наліваючы сабе каньяк, жывое сочыць за жывым, жывое жывіцца жывым. Потым – яе сьпіна, якая ледзь уздрыгнула ад грукату дзьвярэй, яе адлюстраваньне, якое стрымана ўсьміхнулася: тады, у Нью-Ёрку, яна ўся ўспыхвала ад радасьці, абарочввалася й кідалася яму на шыю. Як усё перамянілася. Але ж жывую, цёплую сьпіну зьмяняе ў вачах Крыпэна халоднае, зь недаверлівым і зьдзеклівым позіркам, адлюстраваньне. Нібы ад Коры аддзялілася нешта, ужо нежывое, ужо больш падобнае да “што”, чым да “хто”. Хоўлі Крыпэн у разгубленасьці: ён бачыць дзьве Коры, адну крохкую, цёплую, блізкую й знаёмую, тую, зь якой яго, як-ніяк, даволі шмат зьвязвае, ён ніколі не падымаў на яе руку, самае страшнае, што ён зрабіў пакуль што, гэта ягоная раптоўная думка на грудзёх у мілай, такой яшчэ юнай Этэль – а што, калі б Коры не было? Наогул не было? І – такая нечаканая хваля палёгкі, пад якую прыемна падставіць азызлы ад сямейнага жыцьця твар: Кора сапраўды ня вечная, яе можа ня быць. І потым расчараваньне, чорнае, як уваход у падвал: Кора ўсё ж ёсьць. І ён нічога з гэтым ня зробіць.