Алесь Пашкевіч - Круг

О сьветлы час, калі навокал вясна, а табе – дваццаць пяць…

У дарозе – Дубоўка і Кандрат Крапіва. Апошні (высокі хударлявы хлопец з шэра-зялёнымі вачыма, што хаваюцца пад заўсёдна хмурымі брывамі, прадаўгаватым тварам з крыху надзьмутымі вуснамі, негаваркі і заўсёдна нацята-засяроджаны, – так што ніколі й не падумаеш, што ў гэтым чалавеку хаваецца адчайны сатырык і гумарыст) з тыдзень таму зьявіўся ў Менску – пасьля настаўніцтва на Узьдзеншчыне шукаць у сталіцы прытулак і заробак.

Стваралася Усебеларускае аб’яднаньне паэтаў і празаікаў «Маладняк», ініцыятыўнай групе, у якую ўваходзіў і Дубоўка, працы хапала, вось ён пры сустрэчы і прапанаваў:

— А давай мы цябе ў маладнякоўскае бюро прапануем. Зараз еду аргані­зоўваць Магілёўскую філію. Хочаш са мной? Камандзіровачныя будуць.

І Крапіва, нават ня думаючы, згадзіўся.

І вось – сустрэча, гасьцініца, сход новай філіі. Прамаўляючы на ім, Дубоўка заўважыў, што з яго ня зводзіць вачэй адна чарнявокая дзяўчына, – модная стрыжка «карэ», малады і далікатны тварык: задуменны лоб, нос старажытнай вакханкі, узьнятыя вусны…

Ён нават на хвілю спыніўся, пачаў блытана гаварыць пра іншае, – а ў вачах тыя вусны, нібыта спыненыя на паўслове, нібыта вішняй насьпеленыя…

Пасьля сходу яна падышла да яго:

– А як вы думаеце, што зьявілася першым: слова ці тое, што за ім разумеецца? – і, вывучаючы, зірнула напаўсур’ёзна, напаўгарэзьліва.

А яму ўпершыню як мову адняло. Канешне, мог бы нагаварыць ёй хоць цэлыя вушы філасофскай усялякшчыны, аднак, – у свой чарод таксама ўважліва разглядаючы незнаёмку, – зразумеў: ад таго, што ён скажа, можа залежаць многае, многае ў ягоных адносінах з гэтай прыгажуняй, а ейнае запытаньне – як код, як пароль, нават – выпрабоўка.

– Гледзячы на вас, упэўнены: напачатку зьявілася прыгажосьць, пра­вільней – правільней прыгажуня. А затым толькі Адам даведаўся ейнае імя…

Яна задумалася, адвяла вочы, нібы стрымліваючы ўсьмешку, а калі зноў узьняла на яго вейкі – зрэнкі пачалі зіхцець малахітам.

– Думаю, вашае імя – Ева, – працягваў Дубоўка.

І яна ўжо годна ўсьміхнулася, удакладніла:

– Можа, і Ева, але ўсе тут завуць Настай, Анастасіяй.

І ім уадначас здалося, што ведаюць адно аднаго – ад самага нара­джэньня. А Дубоўка нават спалохаўся: ці ня выдумаў ён гэтае дзяўчо? Гэты твар славянскай Клеапатры, гэтае стрункае цела пад фіялетавай у белыя пасы сукенкай, гэты разрэз у форме сэрца-чырвы на зманліва прыадкрытых яблычках грудзей, гэты п’янкі кармазын прыраскрытых вуснаў… І вось – тая выдумка з ягонага красавіцкага верша ажывае перад ім:

– А можна, я буду называць вас Наляй? – спытаў Дубоўка і толькі тады заўважыў, што ў сонечнай аўдыторыі педтэхнікуму – яны адны, усе ўжо выйшлі на вуліцу.

– Наляй?!. Як скарочанае ад Насты?

– Не, як… – ледзь не сказаў: «скарочанае ад Наталі», яго любімага дзявочага імя, і пасьпяшыў выкруціцца: –…як налітае прыгажосьцю.

– Вы мне робіце камплімент?

– Канстатую факт.

– Пачытаеце мне свае вершы?

– Ахвотна. Толькі дзе?

– А дзясятай вечара, у чыгуначным парку, на лаве пад старой вярбой…

О сьветлы час, калі табе прызначаюць спатканьне такія прыгажуні!..

Яны цалаваліся, аж пакуль высокая поўня не прабілася праз шаты надломленай івы, цалаваліся і захоўвалі звароты на «вы».

А зноў сустрэцца змаглі толькі на першым зьезьдзе «Маладняка». Наля Маркава была дэлегавана ў сталіцу як сакратар ад абласной філіі.

Ён падараваў ёй свой зборнік «Трысьцё», які толькі прывезьлі з друкарні і які яшчэ неяк афіцыйна пахнуў машыннымі фарбамі. Седзячы ў зале і неахвотна слухаючы прамовы-заклікі, Наля марудна, але не чытаючы, перагартала ўсе старонкі, затым прыціснула кнігу далонькамі, паднесла да вуснаў.

– А ты пра мяне ўспамінаў? – спытала шэптам.

– Так.

А потым, пасьля ягонага даклада, калі яны пайшлі прагуляцца па старым Менску, Наля сказала крыху дакорліва, капрызна:

– Чаму ты не пісаў мне лістоў?

– Як не пісаў?! Я пасылаў табе свае думкі на кляновых лістах – па рэчках, жаданьні й жарсьці на ліповых – з ветрам…

– Я не атрымлівала. Пачытай што-небудзь з пасланага так.

Дубоўка ўзяў яе за руку, прыхінуў бліжэй, абняў – і загаварыў знарок пафасна, нібыта жартуючы-гарэзячы: