Георгій Валкавыцкі - Ашчэпкі (1998-2000)

Адчайнага рашэння не падзяліла Вера.

— Ты толькі думаеш пра сябе, — сказала. — Падумай і пра сям'ю.

І я пачаў думаць. Кінуць „Ніву”, не сказаўшы нават „да пабачэння” — проста. А што чакае цябе ў тых „Ухвытах”? Калі і прымуць, то не схаваешся ад тамашніх следапытаў. Усё вынюхаюць: і хто ты, і хто твае бацькі, і што рабіў, з кім гуляў. Засмяюць:

— Ślusarz habilitowany!

Добра, каб толькі так. Я ж дваццаць год напільніка ў руках не меў. Які з мяне слесар. Памочнік рабочага — усё, на што я здатны.

А пасля сустрэчы з быкападобным незнаёмцам перадумаў. Памочнік слесара ў сорак год — блазенская роля. Але адольная. Упартасці ў мяне хапае. Хто ведае, калі на маім лобе дагэтуль віднее надпіс „інжынер”, мог бы выбіцца і ў інжынеры.

А ці было б лягчэй? Вось гэта пытанне.

Пачатак дзевятай дэкады. Беласток, скверык на „Пяста”. Сяджу на лаўцы з думкамі ў былым. Падыходзіць незнаёмы дзядзька. З фальшывай усмешкай дае праз зубы металёвае dzieńdobry і, не просячы згоды, садавіцца побач.

— Już па zasłużonej emeryturce? — уключаецца ў мае панылыя думкі.

— My się znamy? — углядаюся ў яго.

— О, już і zaawansowana amnezja! — яхідна, са здзекам дапякае.

— О co chodzi? — насцярожваюся.

— Przypomnę, — з асалодай уводзіць мяне ў ачмурэнне. — Pan wylał mnie z pracy!

Яшчэ адзін пакрыўджаны, думаю з дакорам сумлення і ўдакладняю:

— Z jakiej pracy?

— Wciąż udajesz? — пераходзіць на „ты”. — Pracowaliśmy razem.

— Gdzie? — варушу мазгамі.

— W szkole! — злосна вылупіўся.

Камень спаў з сэрца.

— І co ja tam robiłem? — душуся ад смеху.

Прыхадзень настабурчыўся, у вачах маланкі.

— Co robiłeś? Byłeś dyrektorem, głupku! — азарае маю чорную памяць агністым бляскам.

— Niech będzie, — палагоджваю атмасферу бяседы. — А za co straciłeś pracę? — цікаўлюся. — Pewnie za politykę?

— O, wraca pamięć! — дабрэе сусед. — Za politykę, dyrektorku, za politykę, — ляпае мяне па каленях.

— А konkretnie? —дабіваюся.

„Палітык” патэтычна чытае:

Nasza partia wszystko zrobi,

Żeby Polak żył jak Tobi!

— Co ci to przypomina? — унушальна зандзіруе.

— Krążyło takie coś za Gierka, — усё не магу даўмецца.

— Takie coś? — перадражняе і тлумачыць: — Za takie coś wręczyłeś mi wilczy bilet! To był mój utwór...

— Nie wiedziałem, że mam w szkole zdolnego poetę, — вінавачуся. — Sądziłem, że tylko upowszechniasz zakazaną twórczość.

— Dużo czego nie wiedziałeś, — згаджаецца падпольны аўтар. — Ale wkrótce się dowiesz.

— A mianowicie? — цягну за язык.

— Jestem prezesem Stowarzyszenia Pokrzywdzonych przez Nomenklaturę. Jasne? — дае зразумець, чым гэта пахне.

— Jasne! — здаюся, і, каб адчапіцца ад назолы, каюся:

— Żałuję...

— No! — pokrzywdzony з задавальненнем фіксуе сваю перавагу, устае і, смачна плюнуўшы, кіруе на Баяры.

Значыць, „быў” я і адыёзным педагогам. Кім я толькі не быў!

1998 год сустрэлі макатранцы з дваістымі пачуццямі. Дваістасць выклікалі дзве парныя дзевяткі, што натапырыліся ў цэнтры новага летазлічэння.

— Цыклопы! — жахнуўся Стахранюк. — Павіслі над намі цыклопы! Гаварыў жа ў Ратным Гара-Гарышчэўскі: „Няважна — будзем беднымі ці багатымі, важна каб былі круглавокімі”. Значыць, здзейсніцца...

Змрочную здань, што залунала над энклавам спрабаваў развеяць Паўхранюк. Даследаваўшы дакладна цыклопападобныя знакі ў выяве прышэльца, ён сказаў:

— Калі гэта і цыклопы, дык не тыя пачвары з мінулай эпохі. Хутчэй за ўсё яны з падатраду беспазваночных. Маюць адно няпарнае лабавое вока. Жывуць у вадзе. Хоць і драпежнікі, нам шкоды не зробяць.

Але страх, пасеяны Стахранюком не адступаў ад макатранцаў. Асабліва пасля таго, як Хранюк простым матэматычным дзеяннем спалучыў вядучую адзінку з замыкаючай васьмёркай. Атрымалася трывожнае

999

Цыклопы злучаюцца. Хана! Толькі Хрэн, ветэран нязбыўнай мары, не панікаваў. Ён намагаўся ўнікнуць у сэнс загадкавых знакаў. Урэшце расслабіўся, крэкнуў і метадам Хранюка вывеў гістарычнае ўраўненне:

1998 = 1188 = 99 = 18 = 9

Пачвары выразна адступілі, рассеяліся. Мала таго, у хвастатай дзевятцы Хрэн убачыў тыповага жыхара неглыбокіх вадаёмаў, лічынку сажалкавай жабы — апалоніка.

І, аслепленыя нечаканым адкрыццём, насельнікі энклава паверылі ў трываласць Макатры, і 1998 год аб'явілі годам апалоніка.

Пасля сумнаслыннага выступлення ганаровага старшыні сябравіцкай управы, калі ён, незадаволены адведзенай яму роляй, абвінаваціў самаадданых упраўленцаў у грэхападзенні (дзеляць маёмасць без яго), зрокся гонару і ўзначаліў міколасяргееву фронду, управа закіпела справядлівым гневам. І ты, Брут! Усё табе мала?! Хочаш усю ўладу пераняць у свае заграбушчыя лапы!