Аркадзь Чарнышэвіч - Засценак Малінаўка

Ён не дагаварыў якія.

— Даруй, братка Ян.

— А што ж больш рабіць! Дурням заўсёды даруюць, бо што з іх возьмеш. А Маргі сам засееш.

— Засею, але ты, Ян, падыдзеш паглядзіш.

Ян быў рад, што гэты непакора не можа без яго абысціся, і адказаў:

— Ну, дык і я ж там буду.

Пасля сяўбы Андрэй меркаваў завесці чорную кабылу ў валасное мястэчка Старочын і прадаць там. Чакаў серады, бо конскі кірмаш быў якраз у гэты дзень.

У сераду раніцай ён зайшоў у хлеў з вязкай канюшыны — трэба было пакарміць коней перад дарогай. Гняды заржаў, пачуўшы гаспадара, і пацягнуўся мызай да канюшыны, а чорная пластом ляжала сярод хлява і не ўзняла галавы. Андрэй кінуў вязку і паспрабаваў узагнаць яе з месца. Яна павярнула галаву і зірнула сумнымі слязлівымі вачыма. І Андрэю здалося, што яна хоча сказаць: «Куды ты мяне гоніш? Ты і так мяне заездзіў. Скажы дзякуй, што ў час сяўбы не звалілася». Прачытаўшы гэты дакор, ён зразумеў, што нікуды сёння не паедзе. Чорная здыхае.

Не заходзячы ў хату, пайшоў да Яна. Той снедаў.

— Не ўстае, кажаш? — перапытаў Ян.— Значыць, канцы ёй прыйшлі. Ідзі пакліч каго-небудзь, і мы з Тамашом прыйдзем. Можа як падымем. Калі на нагах стаіць, то хоць з хлява выведзем, а то заваліцца, цягні тады падлу з хлява. А можа і ў поле як заклыпае. Добра было б, а то прыйдзецца на калёсы падымаць ды везці на конскі могільнік.

«Да каго тут пайсці?» — думаў Андрэй, выйшаўшы з хаты. А думаць не было часу, трэба было клікаць людзей, пакуль кабыла яшчэ не здохла. Сустрэў Нічыпара Мартыневіча, які, унурыўшыся, як свіння, ішоў па вуліцы і шаптаў пад нос малітву. «Не, гэтага не пазаву...»

Падыходзячы да двара Сымона Ашакевіча, пачуў голас Яўхіма Халусты, нахабны і адрывісты, як сабачы брэх.

— Ліха матары тваёй! — крычаў Халуста.— Што ж ты робіш? Ты ж улез у маю сядзібу! Ты ж, шэльма, паглядзі, куды ты пазаганяў гэтыя калы! У маю зямлю!

— Не, я на вашу зямлю не лезу,— спакойна адказаў Сымон.— Я гараджу па мяжы.

— Па мяжы? Дзе тая мяжа! Ты за мяжу залез!

«Паклічу Сымона»,— падумаў Андрэй і ўвайшоў у яго двор. Сымон гарадзіў плот ад Халуставага боку. Ён на сваім гародзе часаў калы, а на сваім двары вар’яцеў і падскокваў, сціснуўшы кулакі, Яўхім Халуста.

— Я да ўрадніка паеду,— крычаў ён, не зважаючы на Андрэя.— Я, ліха матары тваёй, сведак паклічу, не такіх, як ты, галадранцаў.— Тут ён змераў вачыма Андрэя так, нібы хацеў паказаць, што і ён належыць да галадранцаў.— Яны табе пакажуць, дзе мяжа!

— Я і без іх ведаю, дзе яна.

— Ты ж паўаршына маёй сядзібы адабраў. Бачыш хлеў?

— Бачу.

— Дык ты ж паўаршына майго хлява на сваю сядзібу забіраеш.

— Не, Яўхім Халуста. Гэта вы свой хлеў на паўаршына ў маю сядзібу ўвапхнулі. Толькі ён не мера. Гэты хлеў вы будавалі. А вунь бачыце свіран?

— Чаму я яго не бачу! Хіба я сляпы, каб не бачыць свайго свірна!

— Ну, дык яго будаваў Тодар Шымкевіч, а ён то ведаў, дзе мяжа. Мой плот акурат сыдзецца са сцяною таго свірна.

— Што ты мне Шымкевічам тыкаеш! — закрычаў

Халуста, налятаючы на Сымона, але той разагнуўся, і Халуста спыніўся насупраць яго са скрыўленым ад лютасці тварам.

— Асцярожней, сусед,— сказаў Сымон.— У мяне сякера ў руках.

— А-а-а! Дык ты мне сякерай пагражаеш! У суд падам! Во, і сведка ёсць! Сташэвіч, будзь за сведку! Ён хацеў мяне сякерай засячы!

— Не, я не буду тваім сведкам, Халуста, бо ніхто табе не пагражаў,— адказаў Андрэй, які ў гэты час нават забыў, чаго прыйшоў да Сымона. Ён толькі адчуваў, што трапіў у непрыемную гісторыю.

— А-а! — закрычаў Халуста.— Дык вы заадно, ліха матары вашай!

Сымон уваткнуў сякеру ў калоду, на якой часаў калы, і запытаў:

— Ты да мяне, Андрэй?

— Да цябе, Сымон... Хадзем, памажы мне кабылу падняць.

— А што з ёю?

— Ведама што, здыхаць хоча.

— То пайшлі.

— От які сусед мне папаўся, Андрэй,— гаварыў па дарозе Сымон.— Свінушнік пабудаваў, дык на паўаршына ў маю сядзібу ўлез. А якая ў мяне сядзіба! Шостая частка яго. Думаю, выгараджуся ад гіцля, а то ён і глыбей палезе, дык ён бачыш што! Кажа, што яго зямлю заняў. Тры яблынькі маю. Такі ж і ў мяне дзеці ёсць, няхай свой яблык з’ядуць, чым на людскіх дзяцей глядзець з зайздрасцю. А яблык такі і было ў гэтым годзе. То думаеш што! Ужо ні аднаго няма. Жывасілам паадрываў, разам з галлём.

У Андрэевым двары каля конскага хлява стаялі Ян з Тамашом і Ладымер Заяц. «Тамаш паклікаў»,— здагадаўся Андрэй.

Чорную сяк-так паднялі на ногі. Цяжка было ёй стаяць. Мужчыны доўга падтрымлівалі яе на вяроўках. Андрэй прынёс з хаты цёплае пойла, забеленае мукой. Кабыла ў ім толькі памачыла мызу. Яе памаленьку вывелі на двор. Тут чорная крыху падбадзёрылася. Нават страсянулася.