Чингиз Айтматов - Пораабри сафеди чингизхон

- Баъди як рўз мебинї он дарёро. Бадиќќат гўш кун, Догуланг: шаби дигар бояд ту омода бошї. Њамин ки ман бо аспи эњтиётї пайдо шудам, соати чанде ки бошад, бояд гањвораро гирифта, барої. Таъхир кардан мумкин нест. Дилам мехоњад њамин рўз бубарамат, ба куљое, ки рост биёяд, бубарамат. Лекин атроф – дашти кушод, чор сў – чун дар кафи даст, љое нест, ки сар бизаниву пинњон бишавї. Шабњо њам мањтобї шудаанд. Бо ароба дар ин дашти кушод аз таъќиби саворон дур гурехта наметавонї. Лекин онтарафтар, дар наздикињои Жаиќ, буттазорњо сар мешаванду кор ранги дигар мегирад…

Онњо боз дергоњ машѓули гуфтугў буданд. Гоњ хомўш мешуданду гоњ аз нав ба муњокима мепардохтанд, ки дар остонаи ќисмати ноаёни оянда, ки акнун - бо он тифлаки навзод - се нафаррост, чияшон интизор аст. Майдаяк низ дер мунтазирашон накард – баъди чанд лањза дар гањвора ба љунбидан даромад ва, бабача барин минг-минг карда, гиря оѓоз намуд. Догуланг рўи даст гирифташ ва, аз бетаљрибагї худро гум карда, ба пистонњои хеш љафсаш намуд, пистонњое, ки ин ќадар ба юзбошї шинос буданд, пистонњое, ки дар љўши эњсос бешумор бўсида будашон, пистонњои суфтаву сафеде, ки ў ба пушти лундаяки мурѓобї ташбењашон медод. Акнун пистонњои љонбахши модар буданд онон. Чашмони юзбошї аз њайрату шавќ дурахшиданд ва ў, чизеро аз дил гузаронда, хомўшона сар љунбонд, - чї ќадар ѓам хўрд ў рўзњои охир ва, инак, он чизе, ки дар мўњлати муайянкардаи табиат бояд ба амал меомад, ба вуќўъ пайваст: акнун вай падар асту Догуланг – модар, онњо писар доранду модар тифлакашро сина медињад… Аз ќадим њамин хел аст ин дунё. Алаф аз алаф мерўяду фармонбари табиат аст, њайвон аз њайвон ба дунё меояду фармонбари табиат аст, танњо инсон аст, ки якравона попархам меистаду садди роњи табиат мешавад…

Тифлак чалап-чалап пистон мемакиду аз файзи пистон-мурѓобї бањра мебурд.

- Вой, ќуљ-ќуљакам* меояд, - хушнудона хандид Догуланг. - Ин хел балояк аст-е, часпидаасту дигар људош карда намешавад-е, - мегуфт ў, гўё барои хандаи хушбахтонаи худ маъзарат хоста. – Аз ростї, ки Ќунанмон ба ту бисёр монанд аст. Аждарбача – зодаи аждари калон! Ана, чашмаконашро кушод! Бубин, Эрдене, бубин, чашмони туро канда гирифта-аст, биниву лабњоятро њам…

- Монанд аст, бисёр монанд, - бо майли тамом розї шуд юзбошї. - Касеро ба хотирам меорад ин майдача!

- Чї хел – касеро? – њайрон шуд Догуланг.

- Худамро, албатта, худи худамро!

- Мањ, рўи дастонат бигир лундачаро. Сабуке њаст, ки мегўї бачаи заргўш бошад.

Юзбошї ноўњдабароёна тифлакро рўи даст гирифт. Ќуввату вазни дастонаш он лањза дигар нобарљову нодаркор буд ва ў, њайрон, ки чї кор кунаду кафњояшро барои нигоњ доштани он мављуди маъсум чї гуна созгор созад, боэњтиёт тифлакро ба дилаш зер кард, – аниќтараш, наздики наздик намуд ва, барои он њиси нозуки то кунун барояш ноошно ифодаи мувофиќ љуставу аз дарки онлањзаинааш хушбахтона лабханд зада, мутаассирона гуфт:

- Медонї, Догуланг, ин бачаи заргўш не, дили ман аст рўи дастам…

Навзодро зуд хоб бурд. Ваќти ба љои худ баргаштани юзбошї њам шуда буд.

Як поси шаб, аз юртаи мањбубааш баромада, Эрдене-юзбошї ба мањтоб, ки дар фарози дашти Сарой торафт мунаввартар мешуд, нигарист ва якбора эњсоси комили танњої фарояш гирифт. Рафтанаш намеомад, дилаш боз назди Догуланг, пеши писаракаш баргаштан мехост. Садоњои асроромезу пуртанини шаби бардавоми дашт диќќаташро љалб мекард. Аз он ки равонаи юриши Ѓарб онњо бо амри ќисмат шарики корномањои њоќони кабиранд ва, хидмати ўро ба љо оварда, дар айни замон зери хатар ќарор доранд, - њар лањзае љазои ногузири вай барои тавлиди тифл нобудашон карда метавонад, - Эрденеро ким-чизи ноаёну мудњише дармеёфт. Яъне, пайванди онон бо Њокими Чањор Сўи Олам ѓайритабиї, аз њамин лањза ин љониб бо њаёти шахсии худашон оштинопазиру носозгор аст ва, баробари ин, хулоса ягона хоњад буд – бояд фирор бикунанд, озодї дарёбанд, њаёти тифлашон-ро наљот бидињанд…

Базудї Эрдене дуртар аз юрта Алтун-канизакро, ки тамоми ин муддат аспи ўро нигоњубин мекарду аз тўрбаи сафарї љаваш медод, пайдо намуд.

- Хайр, чї хел, бачањакатро дидї? – зуд ба гап сар кард вай.

- Рањмат, Алтун, дидам.

- Номаш мондї?

- Мондам – Ќунан!

- Номи наѓз – Ќунан.

- Ња, бигзор Осмон бишнавад… Акнун, Алтун, гўш кун, ин гапро дигар ќафо партофтан мумкин нест. Ту ба љои хоњарам њастї, Алтун. Барои Догулангу кўдакаш – модаре њастї, ки таќдир фиристодааст. Ту намешудї, ману ў дар ин сафар бо њам буда наметавонистему дарди фироќ мекашидем. Кї медонад, шояд дигар њаргиз њамдигарро намедидем. «Кулўхандозро подош санг аст» мегўянд, мо имрўз кулўхандозем… Ман миннатдорам аз ту, бењад миннатдорам, Алтун…