Іван Мележ - Подых навальніцы

Адным сказам нарком зазначыў, што асаблівую ўвагу грамадскасці трэба звярнуць на падрыхтоўку калгасаў да веснавой сельскагаспадарчай кампаніі. "Кампаніі", якая багата для каго была першай, незвычайнай вясной!

Багата думаў Апейка пра тое, што казаў у садакладзе Тарасенка, старшыня Клімавіцкага райвыканкома. Клімавіцкія былі героямі сесіі: ix хвалілі, па ix заклікалі раўняцца; Апейка слухаў гэта з недавер’ем — кожны раз ажывала, нагадвалася тое, што бачыў i чуў у Жлобіне. Тарасенка стаў за трыбунай незвычайна для героя сціпла — у старэнькім пінжаку з цёмнай сарочкай, з клопатным круглым ілбом, дзелавіта сабраны. І загаварыў сціпла, дзелавіта — фактамі, лічбамі. Не тоячыся, адкрыта загаварыў пра цяжкасці, пра сумненні, пра непаладкі. Разумна сказаў, што арганізоўваць калгасы з раздробленых гаспадарак — гэта зусім не тое, што ствараць ix на абшарніцкіх землях, як было раней. Зазначыў, што былі таварышы, якія наогул сумняваліся, што можна стварыць добрыя калектывы "ў нашых умовах са старымі традыцыямі зямельнай палітыкі". Не таіў, што нават не ўсе члены партыі адразу i легка паверылі ў калгасы. Што "цвёрдай сцяной" сталі на калгаснай дарозе жанчыны.

Вабіла яго манера гаварыць: гэта быў нібы не садаклад, а гутарка відавочца, які глухаватым голасам проста, адкрыта расказваў усё, што бачыў, што рабілася перад яго вачыма. Але ён быў не толькі добры апавядальнік, a i ўдумлівы, разумны чалавек, — Апейка пераконваўся ў гэтым чым далей, тым больш. Узяць хоць бы тое, што ён асабліва вылучыў думку, што арганізаваць калгас багата лягчэй, чым замацаваць, наладзіць яго. "Асабліва мы цяжка адчувалі сябе пры складанні ўнутранага распарадку калгаса, — казаў ён спакойна, разважліва. — Гэта ж не калгас, які аб’ядноўвае якіх-небудзь пяць — сем двароў. Гэта калгас, які мае шэсцьсот рабочых рук, гэта, што называецца, добрая фабрыка. І м неабходна даць кожнаму работу, i трэба, каб гэтая работа была прадукцыйная. Трэба, каб яны не шаталіся па полі або па кутках, а каб яны працавалі… Прыкладаў у нас не было нідзе. Нідзе не было такіх планаў унутранага распарадку… Бюро раённага камітэта парты i прыйшлося ператварыцца ў Калгассаюз. Мы сядзелі i самі пісалі, прыдумвалі, якім чынам пабудаваць унутраны распарадак. Так i склалі распарадак, якім карыстаюцца i цяпер…"

Ён не маляваў ідылічнай карціны: на той зямлі, пра якую расказваў ён, не было амаль тэхнікі: удалося дабіцца двух трактараў, тады як трэба ix не мала, не багата — пяцьдзесят. І не таіў, што людзі — было такое — падавалі заявы, каб выйсці з калгаса. І што была пагроза, што калгас распадзецца. Можа быць, толькі цвёрдая воля раённага кіраўніцтва ўтрымала калгас: зразу ж правялі сход i выключылі з калгаса некалькі найбольш заможных. Выключылі, "падняўшы хадайніцтва перасяліць ix у іншае месца на землі запаснога фонду". У другім сельсавеце "амаль цэлая арганізацыя" заявіла, што нізашто не пойдзе ў калгасы. Тарасенка адкрыта сказаў: "І што вы думаеце — прыйшлося біцца з гэтаю часткаю доўгі час. І толькі калі адвялі добры вучастак для калектыву, уся веска пайшла ў калгас". Ён не хаваў, што ў раёне ёсць "досыць нездаровыя моманты" — сяляне распрадаюць маёмасць. Вельмі мала аграномаў, мала хатчыталень… Калі ён сказаў гэта, нарком перабіў яго: чытальні самім будаваць трэба! — Тарасенка загарэўся: "Як гэта можна!.. — Ён загаварыў голасна, з абурэннем: — Вы дайце ім хоць першы ўраджай зняць! У ix сродкаў няма!.." Пазней ён яшчэ раз з папрокам заявіў: "Трэба замацаваць калекгывы! А ix можна замацаваць не толькі гутаркамі i рэзалюцыямі! А — канкрэтнай дапамогай!.."

Ён сказаў i больш, i лепш, як іншыя. І ўсё ж, успамінаючы, перабіраючы яго садаклад, Апейка адчуваў, што казаў ён не ўсё разумна. І ён амаль усе перашкоды бачыў у стараннях кулакоў, ён як бы не верыў у значэнне таго, пра што сам жа гаварыў: што самае цяжкае i важнае — гэта арганізаваць людзей пановаму, наладзіць добра гаспадарку; пераканаць селяніна, ад якога ў калгаснай справе будзе ўсё залежаць. З выступлення Тарасенкі выходзіла, што ледзь не ўсе тыя, хто не хацеў ісці ў калгас, гэта кулакі ці, ва ўсякім разе, падгавораныя імі. Не толькі з таго, што чуў у Жлобіне, але i з выступлення бачыў Апейка, што сяляне на Клімаўшчыне — не ўсе, вядома, але, відаць, многія — былі ў калгасах не з добрай ахвоты, а ад страху высялення на "запасныя землі". Ад страху залічэння ў кулакі ці падкулачнікі. Можна было думаць, што пераселена там на запасныя землі ўжо нямала. "Не, там, мабыць, не асабліва давалі часу сялянам думаць…"