Янка Брыль - Ад сяўбы да жніва

З двара зусім добра чуваць, як там цокаюць сякеры. Бацька недзе камандуе, дай яму Бог здароўя. Гэта ж такое бервяно прывалок! I не спыталася нават, дзе ўзяў: у лесе ці дома? Нешта яно ляжалае… Відаць, сваё. Пад вокны, кажа, вельмі добра. Бо хату ж не новую рубяць, а перасыпаюць старую. Пяць кубаметраў толькі i далі ў раёне. Начальнік малады яшчэ, але ўпарты. «З лесам, — кажа, — цётачка, цяпер у нас вялікі дыфінцыт. Будуйцеся з мясцовых матэрыялаў: з цэглы, з саману. Дык мы тады паможам вам i шыферу дастаць». Гаворыш ты, хлопча, можа, i добра, але дзе ж я тых мясцовых матэрыялаў вазьму, калі ix у нашым калгасе не робяць? Ды ці з маім ротам мышэй лавіць? Хай ужо як хлопцы падымуцца. Юрка вунь з сякерай на вугле сядзіць, як сапраўдны работнік. A Міхась… Яна ўзняла вочы ад шчупака i паглядзела на возера. Ад берага да глыбіні — ідзеш, ідзеш, ідзеш, ды i агоркне. Вось дзе хіба раскоша малым! Як качаняты, плешчуцца на мелізне. Вунь як крычаць! I Міхась там, i Ганначка…

Стары Вячэра падышоў амаль зусім нячутна. Калі Надзя азірнулася на шоргат босых ног, бацька, па звычаі сваім, без шапкі, стаяў ужо за яе спіною, з-пад рукі гледзячы туды, дзе шумелі малыя.

— Ён нас сустрэў вунь там! — паказаў рукою стары.

— Цэленькі дзень з вады не вылазіць, — з усмешкай дадала дачка. — А вас дык не мог дачакацца. Галовы ўсім папрабіваў: «Дзед ды дзед!..»

— А яна гэта яшчэ ў лодцы сукеначку з сябе, портачкі з сябе, а сама — плясь у ваду. Панавучваліся! I не пазнаеш, каторае тваё: усе голыя, усе трапечуцца, усе крычаць!..

— Вы, тата, прылеглі б дзе ды адпачылі. Зробяць i без вас. А я вось зараз…

Стары, нічога не адказаўшы, пайшоў у ваду. Нават не падкасаўшы сваіх шэрых картовых калашын.

Свежыя людзі — скажам, дачнікі, якія прыязджаюць на рыбгасаўскі бераг, — вельмі здзіўляюцца, што многа рыбакоў зусім не ўмее плаваць. Хто не ўмее, а хто нават не любіць. Саўка Сякач з Падвалокі i спаў бы, здаецца, у лодцы, a ўжо гадоў з дваццаць — сам хваліцца — не купаўся ў возеры. Няхай сабе дзівяцца, хто хоча. I стары Вячэра, «кароль вугроў», таксама плавае, як калун. Аб гэтым страшна падумаць, калі бачыш, як ён спакойна стаіць у лодцы, выбіраючы перамёты, а лодку тую шыбае з хвалі на хвалю, як трэску!..

Каб лягчэй было згінаць натруджаны на зрубе крыж, стары спыніўся толькі тады, калі вада заняла яму па калені. Цяжка нагнуўся, зачэрпаў жылістымі зверху, каравымі з сярэдзіны рукамі чысценькай цёплай вады i з асалодай у ёй запырхаў. Яшчэ, яшчэ раз. Добра! Хацеў нават гукнуць на ўнукаў, але падумаў: «Няхай сабе! Ім цяпер не да дзеда…» I зноў пабрыў да берага.

— Жывуць каторыя, — пачаў ён, прысеўшы каля вогнішча, — жывуць ды глядзяць, каб толькі дзе-небудзь уварваць, адскубці, пацягнуць… Чужому не скажу, дачушка, бо брыдка… I я табе гэтае палена не сваё хацеў прывезці, а таксама крадзенае. Учора такое злосці набраўся за тую падсочку… Я гаварыў ужо табе. Ды i на Васіля Раманавіча, што марудзіць… Ужо з Іванам да самай Дзікай Бабы падплылі. Лесніку Буглацкаму, падумаў, залію тым часам вочы якою-небудзь пярцоўкай i — як камень у возера… Але ўсцярог мяне Бог на старасці год. Не наеўся ты, кажа, Вячэра, дык i не наліжашся. Няхай стаіць тая сасна ды Богу дзякуе, што я хацеў, ды мне хацень не даў…

Подых дыму, чортведама адкуль i як разгарнуўшыся, махнуўся па Надзіных вачах. Не выціраючы слязы, жанчына глядзела на бацьку, трымала за доўгую ручку скавараду i ніяк не магла прыдумаць, з чаго тут пачаць…

— Можа, тата, Івану гэта не падабаецца, што вы сваё гатовае з двара берацё? Івану ці Мані…

— Яно, вядома, дачушка, кожны дурань зможа гатовае ўзяць. Але ж я яшчэ ў сваёй хаце гаспадар. Каму не падабаецца, дык той i памаўчыць. Скажам, мае сонца ўжо нізенька, ужо я не магу, як раней, ноч апоўнач ці на вугра табе, ці на сіляву, ці на шчупака… Але ж i пенсія мая, мае пяцьсот рублёў, таксама на дарозе не валяюцца!.. Ды нешта мы з табою, дачушка, не пра тое. Іван табе брат ці не брат? Двое ж вас толькі — меншых — i засталося ў мяне. А такой Мані, як наша, днём з агнём пашукаць…

Да тае слязы, што ад дыму, далучылася раптам яшчэ адна. Надзя ніжэй схілілася над скаварадою.

— Нічога, дачушка… Каб жа яна, бяда, ды толькi па лесе хадзіла! Тут не падменішся: дай, можа, я за цябе памру. Колькі ўжо раз я лёг бы тым часам!.. Маці твая, нябожчыца…

Ды тут ix вельмі дарослую, сумную гаворку абарваў дзіцячы смех i крык:

— Ура! Здавайся!

Гэта крычаў Міхась, а з ім, не менш ваяўніча, i Ганначка. Абое — голыя, мокрыя, укачаныя ў пясок.