Антон Олешко - Крумкачоў гай (на белорусском языке)

Унiзе на зямлi ўжо ткаўся змрок, лес пачарнеў. Хутка яго зусiм ахiнула цемра.

Цяпер Ворка бачыў толькi белую палоску неба на захадзе. I неяк думкi паплылi i паплылi. Ён думаў, што прыйшла пара сеяць жыта, што ён пасее яго за агародамi на былым сваiм полi. У Лядах разабралi ўжо калгас. Будуць рабiць кожны сабе.

Ворка думаў прыхапiць яшчэ пад агарод кавалак той зямлi, якую калiсьцi адрэзаў у яго Данiк Васiль, i пасадзiць сад. Ганну з Гравы, як i казала жонка, давядзецца забраць. Цяперашнiм светам брат трымаецца за брата, сват за свата.

"Дый што падумае Сымон, калi даведаецца, што яна з дзiцем жыла адна", разважаў Ворка.

У зяця Сымона круты нораў, да трох не гавары. I залатыя рукi ў хлопца. Што нi возьме - зробiць. Ворка пабойваўся яго, але i ганарыўся iм.

Думаючы пра трактарыста-зяця, Ворка забыўся пра агарод, сад. Успомнiў, што Сымон марыў завесцi пчол. Што ж! Цяпер ён завядзе пчол. Паставiць вуллi за хатай.

"Трэба падскочыць яшчэ раз да Змiцера", - падумаў ён.

На душы ад такiх думак было цёпла...

Раптам каля яго на вяршалiне, цiўкнуўшы, села птушка. Пачула чалавека, залапатала крыламi i з трывожным пiскам знiкла.

Ворка доўга сядзеў, не памятаў, колькi. Пачыналi млець ногi, рукi.

Нечакана да яго дайшоў роўны гул. Ворка глянуў у неба. Яму было здалося, што гэта ляцяць самалёты. Пасля ён зразумеў, што гул iдзе з шашы, i ўбачыў, як у цемнаце ўспыхнулi агнi фар.

"Сюды едуць!" - Ворка прытулiўся да ствала дрэва, захiляючыся яловай лапай.

Невыразная трывога падмывала яго. Аднак ён цешыўся, што недарма прыйшоў сюды. Ён адзiн з сяла дазнаецца, дзе будуць хаваць дабро.

Тры машыны, равучы, выйшлi на край прагалiны i сталi ў рад. Ад яркага святла фараў было вiдна, хоць iголкi збiрай.

Тады пачулiся нямецкiя галасы:

- Шнэль! Шнэлер!

На сярэдзiну прагалiны выйшаў немец.

- Капаць!

Немец крычаў па-расейску. Пяць чалавек з рыдлёўкамi выбеглi за iм i, стаўшы ў шэраг, пачалi капаць.

Ворка пачуў, як па спiне прабеглi мурашкi. Аднекуль з'явiўся страх. Ворка ўжо ўвесь калацiўся, зуб на зуб не цаляў.

"Куды ж я трапiў? А божачка!"

Ён шчыльней прытулiўся да елкi i не дыхаў.

На край ямы вывелi чалавека. Твар у яго, як здалося Ворку, быў чорны, як вугаль. Ворка прыгледзеўся i раптам у гэтым чалавеку пазнаў Данiка Мiколу. Так, гэта быў Мiкола. Ён нават трымаў левую руку перад сабою, як заўсёды...

- Халуi нямецкiя! - крыкнуў Данiк на людзей з рыдлёўкамi. - Думаеце, мне выкапалi яму? Сабе выкапалi!

Ворку здалося, што Мiкола ўбачыў яго, што ён i яму гразiўся. Ворка захiнуўся яловай лапкай.

- Смерць нямецкiм захопнiкам! - пачуўся крык на паляне.

Грымнуў залп. З вяршалiны елкi за шыю Ворку сыпалiся сухiя iголкi.

"Хай бы згарэў той агарод, хай бы ўсё згарэла. Што ж я нарабiў?"

На край ямы паставiлi яшчэ трох чалавек.

"Што ж гэта робiцца?.." - нiяк не мог апомнiцца Ворка Дзiкун.

Калi сярэднi з трох мужчын павярнуўся i крыкнуў: "Смерць фашызму!" - Ворка зжахнуўся: знаёмы голас.

А немец ужо чытаў, што да расстрэлу прыгавораны Коршак, Чарняўскi i Чапурка.

- Няхай жыве Чырвоная Армiя! - зноў пачуўся той самы голас.

- Сымон! - крыкнуў Ворка, але голас яго заглушыў залп...

Ворку адразу зрабiлася холадна, звiнела ў вушах. Закружылася галава. Пад iм трэснуў яловы сук...

Ворка паляцеў унiз...

Пякучы боль ударыў яму ў грудзi...

Больш Ворка ўжо нiчога не чуў.

1965 г.