Антон Олешко - Крумкачоў гай (на белорусском языке)

"На Маскву садзяць, - падумаў ён, iдучы лесам. - Няўжо немцы возьмуць верх?"

Праз гадзiну Ворка быў у Граве. Ганна сустрэла яго з дзiцем на руках, заплаканая i ўчарнелая: учора немцы забралi ў яе карову.

"I да нашага роду дабралiся, рабаваць пачалi", - уздыхнуў Ворка.

- А цялушку пакiнулi?

- Пакiнулi... Цялушка ў кустах хадзiла.

- Цяпер трэба з жывёлай далей ад шашы - у лес. У каго яшчэ забралi?

- Занялi з чарады пятнаццаць кароў i пагналi.

- А ў нас учора забралi Данiка Мiколу.

- Iнвалiда? - здзiвiлася Ганна.

- Нехта, вiдаць, падаткнуў, што мае справу з Коршакам. От табе i iнвалiд... - нiбы мiж iншым сказаў Ворка.

- Таму, хто навёў, мала галаву знесцi. Такi час!

Ад слоў дачкi Ворка ўгнуў галаву. Яму здавалася, што калi яна спаткае яго позiрк, то адразу пазнае, чыя гэта работа. Дзiвячыся, як Ганна ўзлавалася ад навiны з Жорнаўкi, Ворка папытаўся:

- А што ў Граве чуваць?

- I ў нас усе пра Коршака гавораць. Былi б такiя ўсе, як ён, то даўно не было б немцаў. А то...

"Скажа мне ў вочы, што не пайшоў у армiю, а прыбег дамоў ды агiнаюся, назапашваю дабро", - сцяўшыся ўвесь, пачакаў ён, а пасля ў тон дачцэ сказаў:

- От бо, скажы, ёсць жа людзi!

Ганна памаўчала, пазiраючы на вулiцу, тады стала гушкаць на руках малую.

- Дзе цяпер мой Сымон? - бедавала яна. - Ужо можа, дачушка, наш тата ляжыць дзе пад ракiтаю зялёнай. От час прыйшоў!

Ворка пазiраў на дачку, на ўнучку, а сам думаў:

"Добрая цаца твой Сымон. Пабег чорт ведама куды. Што там у яго - дзе мацi цi цешча? Другiя вунь як зрабiлi..."

Убачыўшы слёзы на вачах у дачкi, сказаў:

- Кiнь плакаць. Давай думаць, што рабiцьмем.

- Нiчога не знаю, нiчога не ведаю...

- Хадзi сюды.

Яны селi ў баразне на агародзе сярод маку, што суха шапацеў лiсцём на ветры. Бацька сказаў, што трэба даставаць карову i што ён паможа. Трэба папытацца, можа людзi дзе прадаюць.

"Як прыйдзецца крута, то не ведаеш куды кiнуцца..." - падумаў ён i пашкадаваў, што пазаўчора не ўзяў у Петрыка соладу. Праз тыдзень можна было б мець самагонку, а з ёю i карову можна таргаваць. Нават у немцаў.

Ганна супакоiлася, не плакала ўжо.

- Пазаўчора была ў мяне жанчына з Сяльца. Казала, што ў iх начаваў Лычко Сымон з Гравы, калi ў чэрвенi нашы адступалi...

- Што ты кажаш!

- Пыталася, цi няма яго дома.

Навiна вельмi ўразiла Ворку.

- Глядзi... - Ворка азiраўся, - каб тая кабета не прывяла хвост у двор...

- Не павiнна. Пасядзела, распытала, як жыву, што чуваць у нас, i пайшла.

- Калi толькi яна ў Граве каму-небудзь сказала, што Сымон быў у Сяльцы, то трэба баяцца, дачка. Там часта бывае Коршак.

- Я ў яе пыталася... I так i гэтак... Але яна нiчога болей не сказала. Заходзiў, пераначаваў, а ранiцай пайшоў з яе сынам.

- А дзе ж гэта яны знюхалiся?

- На курсах трактарыстаў разам вучылiся.

- То можа нiчога, - Ворка супакоiў i сябе i дачку. - Многа людзей iшло. Дзён дзесяць назад зайшлi да нас удвох, з бародамi, як дзяды. Есцi прасiлi. Казалi, што iдуць з-пад Беластока.

Ворка доўга сядзеў, падпёршы рукамi галаву. Думаў аб тым, што рабiлася ў Жорнаўцы, у Граве i ў тым далёкiм Сяльцы, з якога нядаўна была ў Ганны жанчына. I ўсюды былi слёзы, страх i трывога.

Ворку ж пакуль што нiчога. Непрыемнасцi мiналi яго. I тут ён успомнiў Бойку Змiцера. Успомнiў яго словы: "Калi што трэба, то заходзь".

"Можа ён i з кароваю паможа?" - мiж iншым падумаў Ворка.

Праз колькi часу, развiтаўшыся з Ганнай, ён падаўся на шашу i пасля паўдня быў ужо ў горадзе.

Бойка сустрэў Дзiкуна ветлiва, як i першы раз.

- Можа што новенькае прывёз?

- Нiчога такога.

- Шкада...

Калi ж Бойка пачуў, якая патрэба прывяла да яго Ворку, адразу глянуў на гадзiннiк.

- Праз паўгадзiны машына iдзе ў Страхiнь, i карова будзе. Сам паедзеш з намi.

- Што ты кажаш?

- А цяпер пасядзi... У цябе, здаецца, ёсць радня ў Замошшы?

- Як жа, там дзядзiна жыве.

- То i добра. Схадзi пагасцi. Мне трэба ведаць, дзе браты Згiроўскiя. Старэйшы, Юзiк, у млыне рабiў, а малодшы служыў на базе. Не памятаеш iх?

- Памятаю.

- Ну вось...

Неўзабаве грузавiк, узнiмаючы клубы пылу, мчаў у саўгас "Ягадны".

Ворка са Змiтрам выбралi ў саўгасе пярэстую карову. Залыгваючы яе, Ворка бачыў, што на машыну немцы грузiлi свiней, авечак.

Iдучы па поплаве з каровай, Ворка быў сумеўся.

Спынiўся, нiбы падпасваў карову, а сам усё азiраўся на саўгас.

У яго нават з'явiлася думка кiнуць карову i хутчэй падацца дамоў.

Пачуўшы вiск свiней, Ворка адумаўся.

"Я не вазьму, то Змiцер забярэ i прап'е. На гэта ён здатны".

Позна вечарам карова была ўжо на двары ў Ганны.

- Тата, адкуль карова? - здзiвiлася Ганна.