Штэфан Цвайг - Страх

З усіх людзей вакол яе толькі адзін чалавек, здавалася ёй, няясна здагадаўся аб тым, што ў яе на душы, здагадаўся толькі таму, што сачыў за ёю. Яна адчувала, што ён увесь час заняты ёю, як яна - ім, і гэтая ўпэўненасць прымушала яе пастаянна быць насцярожанай. Гэтак яны дзень і ноч высочвалі і пільнавалі адзін аднаго, і кожны стараўся выведаць таямніцу другога і мацней схаваць сваю. Муж таксама змяніўся ў апошні час. Грозная інквізітарская суровасць першых дзён саступіла месца клапатлівай увазе, якая міжволі нагадвала Ірэне пару яго жаніхоўства. Ён абыходзіўся з ёю, як з хвораю, бянтэжыў сваёю клапатлівасцю. У яе замірала сэрца, калі яна бачыла, як ён ледзь не падказвае ёй выратавальнае слова, як намагаецца зрабіць прызнанне прывабна лёгкім; яна разумела яго намер, была яму ўдзячная і радая яго дабраце. Але яна адчувала, што разам з цёплым пачуццём расло і пачуццё сораму, і яно скоўвала яе вусны мацней, чым раней недавер.

У адзін з гэтых дзён ён загаварыў зусім адкрыта, гледзячы ёй у вочы. Яна вярнулася дадому і ўжо ў пярэднім пакоі пачула гучную размову: рэзкі, рашучы голас мужа і бурклівая скорагаворка гувернанткі чаргаваліся з плачам і ўсхліпваннямі. Спачатку яна спалохалася. Бо варта ёй было пачуць дома гучную, усхваляваную гаворку, як яна ўся ўздрыгвала; усё, што выходзіла за межы штодзённасці, выклікала ў яе цяпер страх, шчымлівы страх, што ліст ужо прыйшоў і таямніца раскрыта. Адчыніўшы дзверы, яна перш за ўсё кідала на твары дамашніх хуткі позірк, які прагна пытаўся, ці не адбылося што-небудзь у яе адсутнасць, ці не выбухнула катастрофа. Але тут яна амаль адразу ж супакоілася, бо зразумела, што гэта проста дзіцячая сварка і нешта накшталт імправізаванага судовага разбору. Неяк на днях адна з цётак падарыла хлопчыку пярэстага цацачнага каня, што выклікала зайздрасць у малодшай сястрычкі, якая атрымала падарунак горшы. Яна паспрабавала прад'явіць свае правы на каня, ды гэтак настойліва, што брат забараніў ёй наогул дакранацца да цацкі; тады яна спачатку ўсчала крык, а потым затаілася ў злосным, зацятым маўчанні. Але назаўтра конік раптам прапаў; як ні шукаў яго хлопчык, ён бясследна знік; нарэшце прапажу выпадкова знайшлі ў печы: драўляныя часткі коніка былі паламаныя, пярэстая скура садрана, а ўсё ўнутры выпатрашана. Падазрэнне, зразумела, упала на дзяўчынку - хлопчык з плачам кінуўся да бацькі скардзіцца на крыўдзіцельку, і толькі што пачаўся допыт.

Маленькі суд цягнуўся нядоўга. Дзяўчынка спачатку адпіралася, але пры гэтым у яе здрадліва дрыжаў голас і вочы былі баязліва скіраваны ўніз: гувернантка сведчыла супраць яе, яна чула, як раззлаваная дзяўчынка гразілася выкінуць каня ў акно, што малютка без поспеху спрабавала адмаўляць; потым адбылася маленькая сцэнка са слязамі дзіцячай роспачы. Ірэна неадступна глядзела на мужа; у яе было такое адчуванне, што ён чыніць суд не над дачкою, а вырашае яе лёс, бо заўтра ўжо яна сама, магчыма, будзе стаяць перад ім з такім самым хваляваннем і адказваць такім самым зрывістым голасам. Муж трымаўся строга, пакуль дзяўчынка хлусіла і адмаўляла сваю віну, але паступова, крок за крокам, ён адолеў яе ўпартасць і ні разу не выказаў пры гэтым раздражнення. Калі ж на змену хлусні прыйшло зацятае маўчанне, ён стаў ласкава ўгаворваць яе, даказваць ледзь не натуральнасць такога дрэннага пабуджэння і да некаторай ступені прабачыў яе брыдкі ўчынак тым, што ў парыве злосці яна не падумала, як моцна засмуціць ім брата. Ён так цёпла і пераканаўча растлумачыў дзяўчынцы яе выхадку як нешта зусім зразумелае і ўсё-такі вартае ганьбы, што малютка паступова размякла і нарэшце зараўла роўма. І тут жа праз слёзы прызналася ва ўсім.

Ірэна кінулася абдымаць равуху, але тая сярдзіта адштурхнула маці. Муж у сваю чаргу папракнуў яе за непатрэбнае спачуванне - ён не хацеў, каб правіна заставалася без пакарання, і прызначыў нязначную, але для дзіцяці адчувальную кару: дзяўчынцы забаранілі ісці заўтра на дзіцячае свята, пра якое яна з радасцю думала ўжо некалькі апошніх тыдняў. З ровам выслухала малютка прысуд, а хлопчык шумна выказаў свой трыумф, які аказаўся дачасным: за такую злараднасць яму таксама не дазволілі пайсці на заўтрашняе свята. Засмучаныя дзеці нарэшце пайшлі да сябе, суцешаныя крыху толькі агульнасцю пакарання, а Ірэна засталася адна з мужам.

Вось добрая нагода, адчула яна, адкінуць убок усякія намёкі, звязаныя з віною і прызнаннем дзіцяці, і загаварыць пра сваю віну. Калі муж зычліва прыме яе заступніцтва за дачку, гэта будзе ёй знакам, што яна можа асмеліцца загаварыць пра сябе.