Штэфан Цвайг - Страх

Нейкі пан прывітаўся з ёю. Падняўшы вочы, яна пазнала даўняга сябра сям'і, прыветлівага, балбатлівага дзядка, ад якога яна заўсёды старалася ўцячы, бо ён меў звычку гадзінамі расказваць аб сваіх нязначных, можа, нават толькі ўяўных хваробах. Але цяпер яна пашкадавала, што толькі адказала на прывітанне і не набілася яму ў кампанію - бо такі спадарожнік надзейна ахоўваў бы яе ад нечаканага прыставання вымагальніцы. Яна запаволіла крок і ўжо хацела вярнуцца і пазваць яго, як раптам ёй здалося, што хтосьці паспешна ідзе за ёю ўслед, і яна інстынктыўна рванулася наперад. Але абвостраным ад страху чуццём яна ўлавіла, што крокі за спінаю таксама паскараюцца, і ішла ўсё хутчэй і хутчэй, хоць і разумела, што ўсё роўна ёй не ўцячы ад праследавання. Яе плечы ўздрыгвалі, быццам адчувалі, што рука, якая вось зараз, у гэты момант - крокі чуваць былі ўсё бліжэй і бліжэй - дакранецца да іх, і чым хутчэй старалася яна бегчы, тым меней слухаліся яе ногі. Праследвальнік быў ужо зусім блізка.

- Ірэна! - настойліва, але ціха паклікаў ззаду чыйсьці голас; яна не адразу зразумела, каму ён належыць, ведала толькі, што гэта не той, якога яна баялася, не голас жахлівай вястункі няшчасця. З уздыхам аблягчэння яна павярнулася; яна спынілася гэтак рэзка, што ён ледзь не наляцеў на яе. Твар яго быў бледны і адлюстроўваў яўную збянтэжанасць, а пад яе няўцямным позіркам ён канчаткова засаромеўся. Нясмела працягнуў ён руку і зноў апусціў яе, бо яна не падала яму рукі. Яна толькі глядзела на яго секунду, дзве - яго яна ніяк не чакала ўбачыць. Менавіта пра яго яна забылася ў гэтыя пакутлівыя дні. Але цяпер, калі перад ёю ўзнік яго бледны, разгублены твар з пустымі вачамі, якія адлюстроўвалі ўнутраную няўпэўненасць, хваля шалёнай злосці нечакана выбухнула ў ёй. Дрыготкія вусны намагаліся штосьці сказаць, а твар быў перакрыўлены такім хваляваннем, што ён спалохана залепятаў:

- Ірэна, што з табою? - І, убачыўшы яе гнеўны жэст, дадаў ужо зусім ціха: - Што я табе зрабіў?

Яна глядзела на яго з непрыхаванаю злосцю.

- Што? Нічога! Зусім нічога? - насмешліва зарагатала яна. - Адно толькі добрае! Адно толькі радасць!

Ён утаропіўся ў яе разгубленым позіркам і нават рот разявіў ад здзіўлення, і таму яго твар стаў да смешнага дурнаватым.

- Што ты... што ты, Ірэна!

- Не падымайце крыку, - рэзка абарвала яна, - і не прыкідвайцеся дурненькім. Ваша міленькая сяброўка, напэўна, ужо падглядвае з-за вугла і толькі таго і чакае, каб накінуцца на мяне...

- Хто... Пра каго ты?

Яе нястрымна цягнула ўдарыць па гэтым застылым у дурнаватай грымасе твары. Рука яе міжволі сціснула парасон. Ніколі яшчэ ніхто не быў ёй гэтак агідны і ненавісны.

- Што ты... што ты, Ірэна, - усё яшчэ разгублена лепятаў ён. - Што я табе зрабіў?.. Ты раптам перастала прыходзіць... Я чакаю цябе дні і ночы... Сёння я цэлы дзень прастаяў каля твайго пад'езда, каб хоць хвіліну пагаварыць з табою.

- Ах, прастаяў! Ты таксама! - Яна адчувала, што ад гневу ў яе памутнела ў галаве. Вось ударыць бы яго па твары - якая гэта была б палёгка! Але яна стрымалася, яшчэ раз з пякучаю нянавісцю паглядзела на яго, як быццам раздумвала, ці не выліць усю назапашаную злосць у зняважлівых словах, але замест гэтага раптам павярнулася і, не аглядваючыся, зноў нырнула ў людскі паток. А ён гэтак і знерухомеў на месцы, разгублены, спалоханы, з умольна працягнутаю рукою, пакуль вулічная мітусня не падхапіла і не панесла яго, як нясе рэчка апалы ліст, а ён супраціўляецца, дрыжыць і круціцца, пакуль бязвольна не скорыцца цячэнню.

* * *

Але Ірэне, мусіць, не наканавана было аддавацца суцяшальным спадзяванням. Ужо на наступны дзень новая запіска, як новы ўдар бізуном, ажывіла крыху аслабелы страх. На гэты раз ад яе патрабавалі дзвесце крон, і яна пакорліва аддала грошы. Яе палохала імклівае нарастанне патрабаванняў, яна разумела, што хутка не зможа задаволіць іх, бо хоць яна і належала да багатай сям'і, але не магла непрыкметна здабыць такія значныя сумы. Дый да чаго гэта прывядзе? Яна не сумнявалася, што заўтра ў яе запатрабуюць чатырыста крон, а крыху пазней тысячу, і чым болей яна дасць, тым болей будуць вымагаць; калі ж яе сродкі скончацца, прыйдзе ананімны ліст, і ўсё прапала. Яна аплачвала толькі час, толькі перадышку, два-тры дні, самае большае - тыдзень адтэрміноўкі. Але пры гэтым колькі нічым не акупленых гадзін пакутлівага чакання!.. Яна не мела сілы ні чытаць, ні чым-небудзь займацца, страх, як злы дэман, не даваў ёй спакою. Яна адчувала сябе сапраўды хвораю. Часам у яе пачыналася такое сэрцабіццё, што яна не магла трымацца на нагах, трывога, нібы расплаўленым свінцом налівала яе цела, але, нягледзячы на пакутлівую стомленасць, спаць яна таксама не магла. І хоць кожны нерв яе дрыжаў, ёй трэба было ўсміхацца, прыкідвацца вясёлай, і ніхто нават уявіць сабе не мог, якога неймавернага напружання каштавала гэтая прытворная весялосць, колькі сапраўднага гераізму было ў гэтым штодзённым, але марным насіллі над сабою.