Эдгар Аллан По: Маска Чырвонае Сьмерці

Аднак калі рэха сунімалася цалкам, па пакоях адразу прабягаў лёгкі сьмех; музыкі глядзелі адзін на аднаго й пасьміхаліся нібы з сваёй нэрвовасьці й глупства ды шэптам абяцалі адзін аднаму, што наступны бой гадзіньніка не абудзіць у іх падобных пачуцьцяў; аднак праз шэсьцьдзесят хвілін (якія ахапляюць тры тысячы шэсьцьсот сэкундаў хуткаплыннага Часу) зноў чуўся звон і зноў, як і раней, усіх ахапляла зьбянтэжанасьць, сполах і задуменьне. Аднак нягледзячы на гэтыя рэчы то была вясёлая й раскошная гулянка. Князевы густы былі вельмі дзіўныя. Ён меў добрае вока на колеры й эфэкты. Ён грэбаваў звычайнасьцю. Ягоныя пляны былі сьмелыя й бліскучыя, ягоныя задумы палалі дзікунскім агнём. Некаторыя маглі б палічыць яго вар’ятам, але ягоныя паплечнікі адчувалі, што ён не вар’ят. Трэба было пачуць і пабачыць яго, дакрануцца да яго, каб у гэтым пераканацца.

Ён збольшага сам кіраваў абстаўленьнем сямёх пакояў з нагоды гэтага вялікага фэсту, а ягоны ўладарны густ фармаваў вобразы ўдзельнікаў маскараду. Можна не сумнявацца, што яны былі вычварныя. Было ў іх вельмі шмат зіхценьня й бляску, пікантнасьці й прывіднасьці — шмат такога, што можна было пабачыць у «Эрнані». Былі тут постаці-арабэскі зь недарэчнымі часткамі цела й надобамі. Былі мройныя дзівосы, як прыкладам, уборы вар’ятаў. Было шмат прыгожага, шмат дзівацкага, шмат bizarre, трохі жахлівага й нямала таго, што магло б выклікаць агіду. Фактычна па сямёх пакоях сноўдала мноства дзівосных сьненьняў. I яны — гэтыя сьненьні — дзівосна курчыліся, мяняючы колер у кожным пакоі, і дзікаватая музыка аркестру здавалася рэхам іхных крокаў. Але вось — б’е чорны гадзіньнік, што стаіць у аксамітнай залі. I тады на нейкі момант усё заціхае, усе маўчыць апроч голасу гадзіньніка. Сьненьні застываюць, як стаялі. Аднак водгульле званоў замірае — яно цягнулася ўсяго імгненьне — і лёгкі, крыху прыдушаны сьмех ляціць яму наўздагон. I тады зноў грыміць музыка, і сьненьні аджываюць і сноўдаюцца сюды-туды яшчэ жвавей, чым перад гэтым, пазычаючы адценьні ў каляровых вокнаў, празь якія ліюцца промні жарніцаў. Але ў пакой, што з усіх сямёх ляжыць найдалей на захад, ніхто з масак зайсьці не наважваецца; бо ноч надыходзіць; чырванейшае сьвятло ліецца праз крывавыя шыбы; і страшыць чорнасьць драпіроўкі; і той, чыя нага ступае на чорны аксаміт дывана, чуе прыглушаны звон эбэнавага гадзіньніка, больш выразны і ўрачысты за гук, які дасягае вушэй тых, хто аддаецца самым бяздумным забавам у іншых пакоях.

А гэтыя іншыя пакоі былі поўныя вясёлых бяседнікаў, у іх хваравіта біўся пульс жыцьця. I гулянка віравала далей, пакуль нарэшце апоўначы не пачаў біць гадзіньнік. I тады музыка сьціхла, як я казаў; і зноў, як і раней, усё замерла ў замяшаньні. Але цяпер звон у гадзіньніку меўся прабіць дванаццаць удараў; і так стала, што больш думак пракралася — бо дольшы быў звон — у роздум найбольш разважных сярод гулякаў. I яшчэ сталася так, што перш чым апошняе рэха апошняга ўдару патанула ў цішы, шмат хто ў натоўпе пасьпеў заўважыць прысутнасьць постаці ў масцы, якую дагэтуль ніхто ня бачыў. I калі чутка пра гэта глухім шэптам разыйшлася навокал, сярод усяе грамады ўзьняўся гоман і гул, у якім спачатку чулася незадаволенасьць і зьдзіўленьне — а пасьля пярэпалах, жах і агіда.

У тым зборы прывідаў, які я апісаў, штосьці звычайнае, будзённае не магло б абудзіць такіх пачуцьцяў. I праўда, распусная вольнасьць начнога маскараду была амаль бязьмежная; аднак постаць, пра якую йдзе гаворка, перайшла ўсе межы, нават няпэўныя рамкі прыстойнасьці самога князя. Ёсьць струны ў сэрцы нават самых легкадумных пустадомкаў, якія могуць адгукнуцца хваляваньнем. Нават што да зусім згубленых душаў, для каго жыцьцё й сьмерць — аднолькава пустыя жарты, ёсьць рэчы, зь якімі і на іх думку ня можа быць ніякіх жартаў. I сапраўды, цэлая грамада, здавалася, з усёй глыбінёю адчувала, што ўбор і паводзіны чужынца былі скрайне недарэчныя й непрыстойныя. Ён быў высокі, худы, ахутаны з галавы да ног у магільнае ўбраньне. Маска, што хавала твар, так нагадвала застылага нябожчыка, што нават блізка разгледзеўшы, цяжка было б заўважыць падман. Але ўсё гэта маглі б яшчэ сьцярпець, а мо нават і ўхваліць, звар’яцелыя паплечнікі князя, Аднак гэты штукар зайшоў так далёка, што прыбраўся Чырвонаю Сьмерцю. Яго адзеньне было запэцканае крывёю — шырокі лоб, як і ўвесь твар, быў пазначаны пунсовым жахам.

Калі позірк князя Проспэро ўпаў на гэты прывідны вобраз (які павольна і ўрачыста, мо каб паўней выканаць сваю ролю, хадзіў туды й сюды сярод тых, хто кружыўся ў вальсе), яго ў першую хвілю перасмыкнула ад жаху й агіды; аднак у наступны момант ягоны твар пачырванеў ад гневу. «Хто насьмеліўся, — спытаўся ён хрыпла ў сваіх дворных, што стаялі побач — хто насьмеліўся абразіць нас такой блюзьнерскаю насьмешкай? Схапіць яго й зьняць маску — каб мы ўсе даведаліся, каго заўтра ўранку павесяць на муры!»

Читать дальше