Эрих Ремарк - Тры таварышы

— Толькі зірніце на яго выгляд, — захіхікаў скрыпач і неўпрыкмет паказаў на расейца.

— У вас выгляд гэткі ж самы, — злосна сказаў я.

Ён разгублена глянуў на мяне.

— Ну пэўна, вы ж здаравіла! — з'едліва сказаў ён.

Я падаў расейцу руку. Ён кіўнуў мне і пяшчотна падтрымаў маладую гішпанку, калі яна падымалася па лесвіцы. У слабым святле начных лямп здавалася, што яго шырокая прыгорбленая спіна і худзенькія плечы дзяўчыны нясуць наверх цяжар усяго свету. Дама-шкілет цягнула па калідоры свайго сябра, які нешта верашчаў. Антоніа пажадаў нам добрай ночы. Было нешта прывіднае ў гэтым амаль нячутным развітанні, прамоўленым шэптам.

Пат здымала сукенку праз галаву. Яна стаяла нахіліўшыся і цягнула за плечыкі. Парча парвалася. Пат пачала разглядаць тое месца.

— Мусіць, ужо пара прыйшла, — сказаў я.

— Нічога, — сказала Пат. — Мне ўжо, пэўна, не спатрэбіцца.

Яна паволі склала сукенку і не павесіла яе ў шафу. Яна паклала яе ў чамадан. На яе твары раптам адбілася стома.

— Зірні, што ў мяне ёсць, — хутка сказаў я і з кішэні паліто выцягнуў бутэльку шампанскага.

— Цяпер мы крыху пасвяткуем адны.

Я прынёс фужэры і наліў. Яна ўсміхнулася і выпіла.

— За нас, Пат.

— Так, мой каханы, за наша цудоўнае жыццё.

Як нязвыкла было ўсё гэта: пакой, цішыня і наша журбота. Ці не жыццё панавала за дзвярыма, бясконцае, з лясамі, рэкамі і моцным дыханнем, цвітучае і неспакойнае? Ці не сакавік абуджае ўжо зямлю?

— Ты застанешся са мной, Робі?

— Так, пойдзем у пасцель. Мы будзем так блізка, як толькі могуць быць людзі. А фужэры паставім на коўдру і будзем піць.

Віно. Залаціста-смуглявае цела. Чаканне. Бяссонне. Цішыня і ціхія хрыпы ў грудзях каханай.

Зноў стала вільготна і ветрана. Парывісты імжысты цёплы вецер шалеў у даліне. Снег размяк. Са стрэх пацякло. Крывая тэмпературы пайшла ўверх. Пат мусіла ляжаць. Лекар прыходзіў праз кожныя дзве гадзіны. Яго твар рабіўся ўсё больш заклапочаны.

Аднойчы я палуднаваў, калі з'явіўся Антоніа і сеў каля мяне.

— Рыта памерла, — сказаў ён.

— Рыта? Вы пра расейца?

— Не, Рыта, гішпанка.

— Гэта неверагодна, — сказаў я і адчуў, як кроў застыла ў жылах. Становішча Рыты было менш пагрозлівае, чым у Пат.

— Тут не такое магчыма, — адказаў меланхалічна Антоніа. — Яна памерла сёння раніцай. Да ўсяго яшчэ дадалося запаленне лёгкіх.

— Запаленне лёгкіх… гэта іншая справа, — сказаў я з палёгкай.

— Васемнаццаць гадоў. І такая цяжкая смерць.

— А расеец?

— А, не пытайцеся. Не можа паверыць, што яна мёртвая. Сцвярджае, што гэта летаргічны сон. Сядзіць каля яе ложка, і ніхто не можа вывесці яго з пакоя.

Антоніа пайшоў. Я глядзеў у акно. Рыта памерла. А я сядзеў і думаў: «Не Пат, не Пат…»

Праз шкляную перагародку я ў калідоры ўбачыў скрыпача. Не паспеў я ўстаць, як ён быў каля мяне. Выгляд у яго быў жудасны.

— Вы паліце? — сказаў я, каб толькі нешта сказаць.

— Вядома! А чаму не? Цяпер? Зараз усё роўна!

Я паціснуў плячыма.

— Вам, мусіць, смешна, дабрадзею? — пакпіў ён.

— Вы звар'яцелі, — сказаў я.

— Звар'яцеў? Ды не, я хібіў. — Ён налёгся на стол і дыхнуў мне ў твар каньяком. — Я хібіў. Яны мяне ўхандохалі. Усе свінні. І вы таксама, вы — дабрачынная свіння.

— Калі б вы не былі хворы, я выкінуў бы вас у акно, — сказаў я.

— Хворы? Хворы? — як папугай, запаўтараў ён. — Я здаровы, амаль здаровы! Вось чаму я і прыйшоў! Цудоўны выпадак нечаканага зажыўлення. Ці не анекдот?

— Радуйцеся, — сказаў я. — Варта вам толькі выбрацца адсюль, як вы таксама забудзецеся пра ўсе вашы нягоды.

— Вось як, — адказаў ён. — Вы так думаеце? Якая ж у вас разумная галоўка, вы — прагматык. Няхай бог беражэ вашу сыценькую душу!

Ён пайшоў, хістаючыся, але вярнуўся.

— Хадзем, пабудзем разам, вып'ем. Я заплачу. Не магу быць адзін.

— Няма часу, — сказаў я. — Пашукайце сабе іншага.

Я падняўся да Пат. Яна ляжала, цяжка дыхаючы, падклаўшы пад плечы падушкі.

— Ты не хочаш пакатацца на лыжах? — спытала яна.

— Снег дрэнны. Паўсюды тае.

— Дык, можа, пагуляеш з Антоніа ў шахматы?

— Не, — сказаў я. — Хачу пабыць тут, з табой.

— Бедны Робі! — Яна паспрабавала варухнуць рукой. — Прынясі хоць выпіць сабе.

— Гэта я магу.

Я пайшоў у свой пакой і прынёс каньяку і чарку.

— Крыху вып'еш? Табе можна, ты ж ведаеш.

Яна зрабіла маленькі глыток, неўзабаве — яшчэ адзін. Потым яна аддала чарку мне. Я даліў яе і выпіў.

— Табе нельга піць з адной чаркі са мной, — сказала Пат.