Джордж Оруэлл - Ферма

Усё гэтае лета жывёлы былі няблага забяспечаныя, нягледзячы на цяжкую працу. Калі ў іх было і не болей ежы, чым у часы Джоўнза, дык, прынамсі, і не меней. Перавага ў тым, што яны кармілі цяпер толькі саміх сябе, а не мусілі ўтрымліваць яшчэ пяць марнатраўных чалавечых істотаў, была такая вялікая, што кампенсавала шматлікія нягоды. Да таго ж, шмат у чым метады працы жывёлаў былі больш эканомныя і эфектыўныя. Такая праца, як, напрыклад, праполка, магла быць зроблена з стараннасцю, недасяжнай для чалавека. Зноў жа, як ніхто з жывёлаў цяпер не краў, дык не было патрэбы аддзяляць выган ад ворнай зямлі, што ашчаджала шмат працы на ўтрыманне агароджаў і веснічак. Тым не меней з набліжэннем восені пачала адчувацца непрадбачаная нястача розных неабходных рэчаў. Былі вельмі патрэбныя газа, цвікі, вяроўкі, сухары сабакам і жалеза на падковы — і ўсё гэта не выраблялася на ферме. Пазней павінны былі спатрэбіцца таксама насенне і штучныя ўгнаенні, розныя інструменты і, нарэшце, абсталяванне для ветрака. Дзе гэта ўсё ўзяць, ніхто не мог сабе ўявіць.

Аднойчы ў нядзелю раніцай, калі жывёлы сабраліся, каб атрымаць загады, Напалеон паведаміў, што ён вырашыў перайсці да новай палітыкі. З гэтага часу Ферма Жывёлаў мелася наладзіць гандаль з суседнімі фермамі: вядома ж, не дзеля камерцыйных мэтаў, а проста каб набыць некаторыя матэрыялы, якія былі пільна неабходныя. Патрэбы ветрака маюць стаяць вышэй за ўсё, сказаў ён. І таму ён вёў перамовы аб продажы стога сена і часткі сёлетняга ўраджаю збожжа, а пасля, калі спатрэбіцца больш грошай, іх можна будзе зарабіць, прадаючы яйкі, на якія ў Уілінгдоне заўсёды быў попыт. Куры, сказаў Напалеон, мусяць з радасцю пайсці на гэтую ахвяру, бо гэта будзе іх адмысловы ўклад у пабудову ветрака.

І зноў жывёлы былі збянтэжаныя. Ніколі не мець ніякіх зносін з чалавечымі стварэннямі, ніколі не займацца гандлем, ніколі не ўжываць грошы — ці не былі гэта адныя з першых пастановаў, прынятых на першым урачыстым Сходзе пасля выгнання Джоўнза? Усе жывёлы памяталі, як прымаліся гэтыя пастановы, ці, прынамсі, ім здавалася, што яны памятаюць. Чатыры маладыя парсюкі, якія пратэставалі, калі Напалеон адмяніў Сходы, нясмела запярэчылі, але, пачуўшы пагрозлівае гырканне сабакаў, адразу змоўклі. Тады, як звычайна, авечкі завялі сваё «Чатыры нагі добра, дзве нагі дрэнна», і хвілінная збянтэжанасць была загладжана. Нарэшце Напалеон падняў нагу, запатрабаваўшы цішыні, і паведаміў, што ён ужо пра ўсё дамовіўся. Жывёлам не трэба будзе самім уваходзіць у кантакт з чалавечымі істотамі, што было б вельмі непажадана. Ён вырашыў узяць увесь гэты цяжар на свае плечы. Нехта містэр Уімпэр, юрыст з Уілінгдона, згадзіўся быць пасярэднікам паміж Фермай Жывёлаў і знешнім светам і будзе заходзіць на ферму кожны панядзелак раніцай, каб атрымаць інструкцыі. Напалеон скончыў сваю прамову сваім звычайным воклічам: «Хай жыве Ферма Жывёлаў!», і, пасля праспявання «Звяроў Брытаніі», жывёлы былі распушчаныя.

Пасля гэтага Віскун абышоў ферму і супакоіў яе жыхароў. Ён запэўніў іх, што пастанова супраць вядзення гандлю і ўжывання грошай ніколі не была прынятая і нават не прапаноўвалася. Гэта ўсё была чыстая фантазія, карані якой трэба шукаць у хлусні, што ішла ад Сняжка. Некаторыя жывёлы ўсё ж крыху сумняваліся, але Віскун дасціпна спытаўся ў іх: «Ці вы пэўныя, што не прыснілі ўсё гэта, таварышы? Можа, У вас тыя пастановы запісаныя на паперы? Ці яны ўвогуле калі-небудзь запісваліся?» І як сапраўды было чыстаю праўдай, што нічога падобнага ў пісьмовай форме не існавала, дык жывёлы пагадзіліся, што гэта была памылка.

Кожнага панядзелка містэр Уімпэр наведваў ферму, як было дамоўлена. Гэта быў хітраваты чалавечак з бакенбардамі, не надта вялікі дзялок, але дастаткова кемлівы, каб зразумець раней за іншых, што Ферме Жывёлаў спатрэбіцца пасярэднік і што камісійныя працэнты будуць вартыя клопату. Жывёлы глядзелі са страхам, як ён прыходзіць і адыходзіць, і як мага пазбягалі яго. Разам з тым, бачачы, як Напалеон, стоячы на чатырох нагах, аддае загады Ўімпэру, што стаяў на дзвюх, яны напаўняліся гонарам і часткова пагаджаліся з новым парадкам. Іх дачыненні з чалавечым родам цяпер не былі ўжо тыя самыя, што раней. Цяпер, калі Ферма Жывёлаў квітнела, чалавечыя істоты не пераставалі яе ненавідзець, яны ненавідзелі яе яшчэ больш чым калі. Кожны з людзей свята верыў у тое, што ферма раней ці пазней збанкрутуе і што, перадусім, пабудова ветрака скончыцца поўным крахам. Яны зазвычай сустракаліся ў корчмах і браліся даводзіць адзін аднаму з дапамогай схемаў і чарцяжоў, што вятрак абавязкова мусіць заваліцца або што калі ён і будзе стаяць, дык ніколі не будзе працаваць. І ўсё ж, міжволі, яны прасякліся павагай да ўмельства, з якім жывёлы вялі свае справы. Адным з паказчыкаў гэтага было тое, што яны пачалі называць Ферму Жывёлаў яе сапраўдным імем і болей ужо не настойвалі на тым, што яна завецца Ферма Мэнар. Яны таксама кінулі бараніць Джоўнза, які ўжо не спадзяваўся вярнуць сабе ферму і пераехаў жыць у другі канец краіны. Калі не лічыць Уімпэра, ніякіх кантактаў паміж Фермай Жывёлаў і знешнім светам пакуль што не было, але ўвесь час хадзілі чуткі, што Напалеон збіраецца заключыць дзелавое пагадненне або з містэрам Пілкінгтанам з Фоксвуда, або з містэрам Фрэдэрыкам з Пінчфілда — але ні ў якім разе, як было заўважана, з абодвума адначасова.