Андрэй Мрый - Запіскі Самсона Самасуя

Над машчамі мы далі тлумачэньне:

— Былі мошчы сьвятога Лынды, а цяпер — згрэбсьці ды на сьметнік. Інакш скарыстаць нельга!

У гэтым-жа аддзеле быў мастацкі партрэт мясцовага папа, зазьняты ў той момант, калі ён п'яны ў царкве заместа «Верныя, верныя, Богу памолімся» раптам пусьціўся скакаць і пяяць папулярную Шапялёўскую песьню «Кармалюгу».

Як пасьля мы даведаліся, Кармалюга быў папулярным мясцовым паўстанцам ХVІІ ст. Мамон нават даводзіў, што Кармалюга і Кармэлюк — адна асоба.

У сувязі з заснаваньнем гэтага аддзелу, нам давялося весьці шалёную барацьбу з рэлігіяй наогул.

У нашай культпрацы вялікія перашкоды былі з боку рэлігійнага т-ва «Божыя дзеці». Т-ва арганізавала рэлігійны дыспут, на які нейдзе выкапала размазьню архірэя і ўдалымі наскокамі моцна дыскрэдытавала мой і Мамонаў аўтарытэты. На дыспуце прысутнічала ўсё насяленьне Шапялёўкі і было сьветкай нашага пасрамленьня. Мы былі злоснымі ў найвялікшым маштабе. Мамон прапанаваў мне:

— Давай зьнішчым іх дашчэнту! Арганізуем другі дыспут і зьявімся ўзброенымі да пярэдніх і задніх зубоў!

«Божыя дзеці» зьявіліся на дыспут. А мы прывялі ў падмогу сабе самага сьмелага ў Шапялёўцы чалавека Лявона Шандараку. Узрост 40 г., былы шахцёр. Яго лічылі вельмі хітрым чалавекам і з гэтае прычыны звалі Лёвачкай. Ён часта заходзіў да мяне і бліскуча апавядаў скаромныя народныя апавяданьні, а калі даведаўся, што я сохну з-за Крэйны, дык даваў мастацкі аналіз Крэйны з усіх бакоў, асабліва з боку фізіялёгічнага і фортыфікацыйнага.

Гэта ў мяне і злосьць выклікала і разам з гэтым прыемнае ласкатаньне пэрыфэрычных нэрваў.

Лёвачка прапанаваў нам свой удзел:

— У гэтым самым дыскуце я так выступлю, што яны павек не забудуцца. Гэтага ліса архірэя і Божых дзяцей у сьмярдзючую ямку заганю!

На дыспуце ён арыгінальна падтрымаў нас. Было так. У самы распал спрэчак выступіў я і замарыў іх сваёй двохгадзіннай прамовай. Яны думалі спыніць мяне:

— Тэрмін вашага слова скончыўся!

А я зірнуў на іх зьнішчаючым поглядам:

— Цяпер я скажу па сутнасьці справы!

Ды яшчэ гадзіну гаварыў і паганіў іх бязьмежна. Пасьля мяне слова ўзяў архірэй і давай крыць мяне. Тут Лёвачка ўзышоў на сцэну, узьняў руку, што хоча гаварыць, і калі ўсё раптам сьціхла, ён... Тут я ня ведаю, як пісаць і як кваліфікаваць учынак Лёвачкі. Запіскі мае ўсё-ж вельмі прыстойныя, і яшчэ ня было ў іх ніводнага вульгарнага слова. Але абяцаўшы пісаць усё, як было, нічога не хаваючы, я прымушаны трымаць сваё слова. Кажучы асьцярожна, Лёвачка вытварыў некалькі досыць гулкіх гукаў і супакойна сышоў із сцэны.

Гэты салют зрабіў моцнае ўражаньне як на веруючых, так і на бязбожныя масы. Першыя, забыўшы закон аб любові да ворагаў, разбэшчаныя кінуліся на сцэну і на мяне, пагражаючы адкалатушыць усіх, хто пад рукі пападзе, а бязбожнікі аплёдысмэнтамі падтрымалі апошняе выступленьне прамоўцы. Лёвачка не пасароміўся выйсьці на сцэну і даць кніксэн. Такім чынам, мы перамаглі, хоць гэта перамога была Піравай перамогай.

У раёне я таксама вёў гэтую кампанію. Усюды я вазіў з сабою шкілеты чалавека й малпы і даводзіў, што розьніцы няма, што ня Бог стварыў чалавека, а ён сам разьвіўся з малпы.

Адначасна з гэтым я наладжваў і культпаход: чытаў сялянам газэту, прыладзіў гучнагаварыцель. Але і тут я сустрэўся з поўным неразуменьнем задач нашага часу. Сяляне, пачуўшы гучнагаварыцель, сказалі:

— Нам гэтыя цацкі непатрэбны! Лепш ты купіў-бы нам малатарню, ці арфу, ці жнейку, ці яшчэ што...

Праўда, ня гледзячы на гэтыя несьвядомыя словы, усе цікавіліся апаратам і праз тры дні ён ужо не працаваў.

Так несьвядомыя людзі ня хочуць бярэгчы каштоўную рзч, за якую заплацілі 400 рублёў.

Кампанію за новы быт у самай Шапялёўцы мы праводзілі бяз усялякіх ідэйных хістаньняў.

Нашаму музыку мы даручылі напісаць цэрэманіял чырвоных хрэсьбін, вясельля і хаўтур. Апрача гэтага, мы зрабілі цікавы экспэрымэнт лепшай арганізацыі камсамольскага жыцьця.

Адзін раз, стомлены культпрацай, сядзеў я каля грубачкі ў сваёй кватэры (была зіма) і напяваў свой узьлюблёны раманс «Гостры меч праколіць маю вантробу».

Прыходзіць група камсамольцаў пад кіраваньнем Дусіка.

— Тав Самасуй, адшукай памяшканьне пад наш клюб! У старым цесна, брудна, антысанітарыя...

— Які будынак па суседзтву з вамі? — пытаю я. Яны адразу зьмікіцілі, у чым справа, і кажуць:

— Там жыве кулак Рыгор Лахмандуда.

— Кулак? Вялікі падатак? 150? Дык раю вам выкурыць яго.