Андрэй Мрый - Запіскі Самсона Самасуя

— Далоў усьмішку міжнароднага капіталу!

Каля больніцы — у зялёных фарбах зграбны лёзунг:

— Ня будзем хварэць! Даём слова павялічыць жорсткую працоўную дысцыпліну на 14%.

Каля самых варот царквы — мастацка размаляваны лёзунг:

— Разгонім змрок і зёл, які напусьцілі на нас цар і буржуазея сьпераду і ззаду!

Каля камсамолу — згодна прапановы Дусіка:

— Абвесьцім бязьлітасную барацьбу зь мяккім целам. Няхай жыве сталёвасьць ува ўсім!

У варотах саўгасу ў выглядзе маладзіка мы прымацавалі лёзунг:

— Прэч карлікавую гаспадарку!

Каля ўсіх студняў — лёзунгі-парады:

— Пі ваду сьвежую, чыстую, вараную! Ня плюй у крыніцу!

На сьценах нардому красаваў лёзунг, маляваны рукою самога паэты Гарачага:

— Нам трэба роўнасьць і каханьне,

Захапленьне і мілбраньне!

Для маляваньня сямі вялікіх плякатаў мы ўпрасілі ў парадку грамадзкай навалкі працаваць мастака Бялянку, таго самага, які пачаў усё лета хадзіць выключна ў трусох і думае на зіму працягваць гэты каштоўны экпэрымэнт. Ён вельмі гарды чалавек. Пра яго таварышы па пэндзлю кажуць:

— Такі гарды, што стоячы езьдзіць.

Бялянка свае лёзунгі малязаў на плошчы, каля нардому. Яны былі на вялікіх фанерных шчытох і не зьмясьціліся-б ні ў якой кватэры. Мастак увесь аддаваўся працы. Каб ніхто не расьсяваў яго творчай энэргіі, Бялянка каля сябе прымацаваў аб'яву:

— Прэч несьвядомыя забойцы мастацтва! Ня перашкаджайце аддавацца сьвятому мастацтву і ствараць вечна-пекныя рэчы!

Калі аб'ява ня дзейнічала на некаторых нявытрыманых індывідаў, Бялянка браў у рот сурчок, і прарэзьлівыя гукі напаўнялі ўсю плошчу й палохалі людзей. Гэта быў умоўлены знак. Зьяўляўся міліцыянэр і накіроўваў людзей прэч ад месца творчай працы.

Праз тыдзень напружанай працы Бялянка здаў нам пяць грандыёзных плякатаў. Адзін зь іх, які маляваў дружбу рабочых і сялян, мы ўмацавалі на даху Шапялёўскага ўнівэрмагу, і яго можна было добра бачыць за тры вярсты ад мястэчка. На плякаце рабочы сваёй вялікай мазольнай рукой ціскаў ня менш вялікую лапу селяніна. Іх рукі былі дзіўным акордам, былі самымі вялікімі рэчамі на малюнку, большымі за ногі й галовы.

Далей наша чыннасьць выявілася ў тым, што ўсе бяз выключэньня вуліцы, завулкі і перавулкі мы загадалі па новаму называць. Больнічную вуліцу пачалі зваць вуліцай тав. Сома. Я ўнёс прапанову і самую Шапялёўку перамяніць на Сомск, але старшыня азьвярэў (нявытрыманы мой крок!) і гразіў мне звальненьнем. Хадораўскую вуліцу мы назвалі Вуліцай вызваленьня жанчыны ад пялюшак. Іншым вуліцам мы далі такія самыя рэвалюцыйныя назвы, як і ў іншых гарадох нашай рэспублікі.

У эстэтычных мэтах мы дабіліся замены трох шыльдаў новымі і ў адміністрацыйным парадку правялі важнае мерапрыемства: на кажнай хаце надпіс прымацавалі: хто жыве, калі нарадзіўся, якое сацыяльнае пахаджэньне. Апошняе вельмі цяжка было ўзгадніць і правесьці ў жыцьцё, але ўпартая воля да выкананьня канчаткова намечанай мэты, перамагла ўсе перашкоды. Шапялёўка стала на новы шлях культурнага будаўніцтва!

Мамон на паседжаньні камсаду сказаў:

— Нам трэба зламаць кансэрватызм і пасыўнае супраціўленьне нашаму культбуду! У гэтым напрамку музэй адыграе актуальную ролю.

— Нам трэба правесьці музэйную кампанію, папулярызаваць і стымуляваць гэту працу!

Мы склалі грандыёзны плян арганізацыі музэю. Некаторыя сябры музэйнага т-ва, запісаныя намі ў парадку профдысцыпліны, крытыкавалі гэты плян, знаходзілі:

— Шмат грукатні і балбатні.

Я ім даводзіў, што ніводнага пляну бяз гэтага ня бывае, неабходна дэкарацыя, якая радуе вока і слых.

Пад музэй мы знайшлі нейкую плюгавую капліцу, зьверху прыладзілі ськінуты ветрам кумпал. Выйшла нешта накшталт маўрытанскага пахавальнага помніка.

Вялікую шыльду зрабілі: «Шапялёўскі дзяржаўны музэй імя тав. Андросава».

На працягу трох месяцаў вялася напружаная праца па запаўненьні гэтага музэю. Я цалкам і поўнасьцю аддаўся гэтай працы. Аб Крэйне думаў толькі тады, калі клаўся спаць і за сьценкай чуў яе крокі і ціхае мэлёдычнае напяваньне. Месца Крэйны ў маім арганізьме заняла Соміха, і пасьля моцна засела Соша-Доша. Яе сапраўды звалі Сахвейка, але ўсе прызвычаіліся зваць Соша-Доша зь невядомых мне прычын. Здаецца, Сьвердзялюк першы даў гэта імя. З Сошай-Дошай у мяне насьпявала нейкая рамантыка.

Мы думалі не сьпяшацца з адчыненьнем музэю, але цэлыя дні, асабліва калі былі базары ці кірмаш, народ валам валіў і грукаў у дзьверы капліцы, а хлопчыкі вісам віселі на вокнах і глядзелі. Такім чынам, пад націскам зацікаўленых мас мы ўрачыста адчынілі музэй. Прагнасьць мас да культуры была такая вялікая, што мы прымушаны былі прасіць начміла тав. Какоцьку наладзіць парадак. Быў доўгі хвост навядальнікаў.