Boleslav Prus - La faraono

Eksterordinara estis la vidaîo de tiuj ĉi humilaj almozuloj, el kiuj unu dum kelke da jaroj influis la sorton de la ŝtato, kaj la alia per kono de la plej profundaj misteroj de la naturo sanĝis la kuradon de la historio.

En pli riĉaj vilaĝoj oni akceptis ilin pli bone, kaj en iu domo, kie okazis edziĝfesto oni manĝigis ilin, regalis per biero kaj permesis tranokti inter la mastrumaj konstruaîoj.

Sed nek iliaj razitaj vizaĝoj kaj kapoj, nek la kalviĝinta pantera felo imponis al la loĝantoj. La popolo de Malsupra Egipto, miksita kun diverskreduloj, ne karakteriziĝis per pieco kaj precipe ignoris la pastrojn de la diino de Saĝo.

Kuŝante en la budo sur faskoj de freŝa kano, Menes kaj Pentuer aŭskultis la edziĝfestan muzikon, ebriajn kriojn, kaj de tempo al tempo malpaciĝojn de la ĝojantaj gastoj.

—Estas terure — elkdiris Pentuer. — Apenaŭ nur kelke da monatoj forpasis de post la morto de la sinjoro, kiu estis bonfaranto de la kamparanoj kaj ili jam forgesis lin … Vere mallonge daŭras la homa dankemo …

—Ĉu vi dezirus, ke la homoj ĝis fino de la jarcentoj superŝutu siajn kapojn per cindro? — demandis Menes. — Kiam krokodilo kaptas virinon aŭ infanon, ĉu vi pensas, ke tuj ĉesos flui akvo en Nilo?… Ĝi ruliĝas malgraŭ la senvivuloj kaj malgraŭ la leviĝo aŭ malleviĝo de la rivero. La samo estas kun la vivo de la popolo. Kiam finiĝas unu dinastio kaj komenciĝas la alia aŭ la ŝtaton tordas ribeloj kaj milito aŭ floras prospero, la popolamasoj devas manĝi, trinki, dormi, geedziĝi kaj labori, same kiel arbo kreskas malgraŭ pluvo kaj sekeco. Permesu do al ili salti, se ili havas sanajn piedojn, aŭ plori kaj kanti, se iliajn brustojn plenigas la sento.

—Konfesu tamen, ke ilia ĝojo aspektas strange vide al la falo, laŭ via diro, de la ŝtato — intermitis Pentuer.

—Tute ne mirinde, ĉar ĝuste ili estas la ŝtato, kaj ilia vivo estas la vivo de la ŝtato. Homoj ĉiam malgajas aŭ gojas kaj ne ekzistas horo, dum kiu iu ne ridus aŭ sopirus. Ja la tuta kurado de la historio konsistas el tio, ke — se estas pli da ĝojo inter la homoj oni diras: la ŝtato floras, kaj se pli ofte estas verŝataj larmoj, oni nomas tion la falo. Oni ne devas alkutimiĝi al esprimoj, sed rigardi la homojn. En tiu ĉi kabano estas ĝojo, ĉi tie la ŝtato floras, do vi ne rajtas sopiri, ke ĝi falas. Vi devas nur penadi, ke ĉiam pli kaj pli multaj estu la kontentaj kabanoj.

Kiam la saĝuloj revenis post la almozpetado en la templon, Menes kondukis Pentueron sur la supron de la pilono. Li montris al li grandan marmoran globon, sur kiu helpe de oraj punktoj li mem fiksis la situon de kelkcent steloj, kaj — ordonis al li dum duono de la nokto observi la lunon sur la ĉielo.

Pentuer volonte prenis tiun ĉi taskon kaj hodiaŭ, la unuan fojon en la vivo, propraokule konstatis, ke dum kelkaj horoj la ĉiela firmamento kvazaŭ turniĝas okcidenten, sed la luno transŝoviĝis inter la steloj al oriento.

Tiujn tiel simplajn fenomenojn Pentuer bonege konis, sed nur de aŭdo. Do kiam la unuan fojon li propraokule ekvidis la movadon de la ĉielo kaj kvietan vagadon de la luno, li tiel emociiĝis, ke li falis sur la vizaĝon kaj ekploris.

Antaŭ lia animo malkovriĝis nova mondo, kies belecon li des pli bone taksis, ĉar li jam estis granda saĝulo.

Ree forpasis kelke da tagoj, kiam sin turnis al ili riĉa farmisto, proponante, ke ili kiel saĝuloj mezuru la grundon kaj fosu kanalon. Interŝanĝe li proponis al ili nutraîon por la daŭro de la laboro kaj ankaŭ kaprinon kun kaprido kiel pagon.

Ĉar lakto mankis en la templo, Menes konsentis kaj kun Pentuer ambaŭ iris al la laboro. Ili nivelis la grundon, desegnis la direkton kaj fosadis.

Dum la malfacila okupado, Pentuer plivigliĝis kaj eĉ, kiam li estis sola kun Menes, interparolis. Nur en ĉeesto de homoj li perdis humoron: ŝajnis ke iliaj ridoj kaj kantoj pligrandigis liajn suferojn.

Menes ne iris por la nokto en la vilaĝon, sed kune kun Pentuer dormis sur la kampo, de kie ili povis vidi la florantan grenon kaj aŭskulti eĥojn de la homa ĝojo, ne partoprenante ĝin.

Iun vesperon la kampaj laboroj estis pli frue ĉesigitaj, ĉar en la vilaĝon venis por almozpeti malriĉa pastro kun malgranda knabo. Ili iris de domo al domo petegante almozon. La knabo ludis per fluto malgajan melodion, kaj en la paŭzoj la pastro kantis per forta voĉo kanton duone laikan, duone pian.

Menes kaj Pentuer kuŝante sur monteto observis la disflamiĝintan ĉielon, sur kies ora fono forte reliefiĝis la nigraj trianguloj de la piramidoj, ankaŭ brunaj trunkoj kaj malhele verdaj bukedoj de palmarboj. Dume la pastro treniĝis de kabano al kabano kaj elkantetis sian kanton ripozante longan tempon post ĉiu strofo.

”Kiel kvieta estas tiu justa princo! La bela destino plenumiĝis. De la tempo de Ra forpasas la malnovaj korpoj kaj sur iliajn lokojn alvenas la junaj. Ĉiun matenon leviĝas la suno kaj ĉiun vesperon ĝi kaŝiĝas en la okcidento. Viroj naskiĝas, virinoj gravediĝas, ĉiu brusto spiras per la freŝa aero. Sed ĉiuj, kiuj naskiĝis, ĉiuj sen escepto, iras al la loko por la homo destinita.” [*]

—Kaj pro kio? — subite diris Pentuer. — Se almenaŭ estus vero, ke la vivon oni tiucele kreis, por ke kresku honoro al la dioj kaj virto. Sed tiel ne estas. La insida krueulo, la patrino, kiu fariĝas edzino de la mortiginto de ŝia filo, la amantino, kiu dum karesoj pensas pri perfido, ĉi tiuj sukcesas kaj estiĝas potencaj. Kaj la saĝaj sekiĝas en senageco, kaj la bravaj kaj noblaj pereas kaj pereas memoro pri ili.

”Faru al vi, princo, ĝojan tagon — kantis la pastro — ĉar ne multe da ili oni al vi donacis! Preparu ŝmirajojn kaj incensojn por la nazo via, kaj lotosajn kronojn por la membroj, por la korpo de la fratino, kiu logante en via koro sidas apud vi. Oni kantu kaj ludu por vi. Forîetu zorgojn kaj ĝoju, ĉar baldaŭ venos la tago, en kiu oni veturas en la landon, kie regas silento.”

—La ŝmiraîoj por la nazo, la lotosaj kronoj por la membroj, kaj poste … la silento!… — intermitis Pentuer. — Vere arlekeno ŝajniganta kavaliron havas pli multe da senco, ol tiu ĉi mondo, en kiu ĉiuj ion ŝajnigas, sen ia utilo por si. Kaj almenaŭ tiu ĉi tera sonĝo estu seninterrompa ĝojo?… Sed, ho ne!… Se al iu malsato ne tordas la intestojn, do lian koron venenas deziro aŭ maltrankvilo. Kaj se iafoje okazos momento de silento, tiam el ĝia profundaîo eliĝos la penso pri la lando de la eterna silento kaj turmentas la homan animon.

”Solenu la gajan tagon, ho Nefarhotep, viro kun la puraj manoj! Mi scias ĉion, kio okazis al viaj antaŭuloj: iliaj muroj disrompiĝis, la urboj jam plu ne ekzistas, kaj ili mem estas, kvazaŭ neniam estis. Neniu alvenas de tie, kiu dirus al ni, kiel ili fartas, kaj la korojn niajn ĝojigus. Kaj tiel estos, ĝis kiam vi mem ne proksimiĝos al la loko, kien ili iris.”

—Ĉu vi vidis iam trankvilan maron? — ekparolis Menes al Pentuer. — Vere, kiel enua ĝi estas, kvazaŭ bildo de la dormo, en kiu nenion oni sonĝas? Nur kiam uragano plugas la glatan surfacon, kiam unu ondo falas en la profundegaîon, kaj la alia leviĝas, kiam ekludas sur la ondsupraîoj la lumoj, kaj el la profundo eksonas minacaj aŭ timemaj voĉoj, tiam la maro fariĝas bela. Same estas kun rivero. Kiam ĝi fluas en unu direkton, ĝi aspektas morta; sed kiam ĝi turniĝas dekstren kaj maldekstren — ĝi estiĝas ĉarma. Same okazas kun montoj: unutona altaîo estas enua, sed malegalaj pintoj kaj profundaj intermontoj estas belaj …

”Surmetu mirhon sur la kapon vian, survestu la maldikajn tolojn kaj ŝmiru vin per la diaj donacoj — kantis la pastro. — Vestu vin bele, se vi povas, kaj ne permesu fali al la kora via. Vivu por la plezuro, ĝis kiam vi estas sur la tero, kaj ne malgajigu la koron, antaŭ ol venos por vi la tago de malĝojo.”