Boleslav Prus - La faraono

Vespere lia sankteco revenis laca en siajn ĉefpastrajn ĉambrojn, kie li trovis Pentueron. La pastro estis pala, kaj sur lia malgrasa vizaĝo oni povis legi laciĝon kaj malĝojon.

Pentuer falis sur la vizaĝon. La sinjoro levis lin kaj diris kun rideto:

—Vi ne subskribis mian elekton, vi ne prezentis al mi vian respektegon, kaj mi timas, ke mi devos iam sieĝi vin en la templo de Ptah!… Vi ne decidiĝis resti ĉe mi? Vi preferas Meneson?…

—Pardonu via sankteco — respondis la pastro — sed la kortega vivo tiel lacigis min, ke la sola mia deziro estas hodiaŭ lerni la saĝon.

—Vi ne povas forgesi Ramzeson? — demandis Herhor. — Tamen vi konis lin tre mallonge, kaj ĉe mi vi laboris kelke da jaroj.

—Via sankteco ne kondamnu min, sed Ramzes XIII estis la unua faraono, kiu sentis la doloron de la egipta popolo …

Herhor ekridetis.

—Ah, vi saĝuloj!… — diris li, balancante la kapon — vi, vi ja mem turnis la atenton de Ramzes al la situacio de la popolaĉo, kaj nun vi portas je li funebron en via koro, kvankam li faris nenion por la popolo … Vi tion faris, ne li … Ridindaj homoj vi estas, malgraŭ via potenca inteligenteco — daŭrigis Herhor. — Same Menes … Ĉi tiu pastro sin opinias la plej kvieta homo en Egipto, kvankam li faligis la dinastion kaj liberigis al mi la vojon al la povo!… Se li ne estus sendinta sian leteron pri la suna mallumiĝo la 20-an de Paofi, eble ni ambaŭ, la mortinta Mefres kaj mi, rompadus nun ŝtonojn en minejo … Iru jam kaj salutu Meneson en mia nomo. Memoru ankaŭ, ke mi scias esti dankema, kio estas la plej granda sekreto de la povo. Diru al Menes, ke mi plenumos ĉiun lian peton, se nur li ne ordonos al mi forlasi la tronon … Vi mem revenu al mi, kiam vi estos ripozinta, kaj mi konservos por vi gravan oficon.

Kaj li tuŝis per la mano la humile klinitan kapon de la pastro.

En la monato Mefrir (novembro, decembro) Pentuer venis en la templon post Memfiso, kie Menes grave laboris pri la ĉielo kaj tero.

La maljuna, enpensiĝinta saĝulo ree ne rekonis Pentueron. Rekonsciiĝinte tamen li alpremis lin kaj demandis:

—Kio do, ĉu vi ree intencas malkvietigi la kamparanojn por plifortigo de la faraona povo?

—Mi alvenis por resti kun vi kaj al vi servi — respondis Pentuer.

—Ho, ho … — ekkriis Menes atente rigardante lin. — Ho! ho!… Ĉu vere vin jam tedis la kortega vivo kaj honoroj?… Benata estu tiu ĉi tago!… Kiam de la supro de mia pilono vi observos la mondon, vi konvinkiĝos, kia ĝi estas, malgranda kaj malbela.

Ĉar Pentuer nenion respondis, do Menes ree okupiĝis pri siaj aferoj. Reveninte post kelke da horoj li trovis la lernanton, sidanta sur la sama loko, obstine rigardanta en la punkton, kie de malproksime estis videbla la palaco de la faraonoj.

Menes donis al li hordean kukon, poteton da lakto kaj lasis lin en trankvilo.

Tiel daŭris kelke da tagoj. Pentuer manĝis malmulte, parolis ankoraŭ pli malmulte, vekiĝadis kelkfoje nokte kaj la tagojn pasigis sen movoj, rigardante ne sciate kien.

Tiu ĉi vivmaniero ne plaĉis al Menes. Do unufoje okupinte lokon apud Pentuer sur la ŝtono li diris:

—Ĉu vi tute freneziĝis, aŭ la spiritoj de mallumo nur portempe ekregis vian koron?…

Pentuer turnis sur lin la nebulecajn okulojn.

—Rigardu ĉirkaŭen — diris la maljunulo. — Tio ja estas la plej agrabla sezono de la jaro. La noktoj estas longaj kaj steloriĉaj, la tagoj mallongaj, la teron kovras floroj kaj nova herbo. La akvo estas pli travidebla ol kristalo. La dezerto kuŝas kvieta, sed la aero estas plenplena per kanto, plepado, zumado … Se la printempo faras tiajn miraklojn sur la morta tero, do kiel ŝtoniĝinta devas esti via animo, kiu ne sentas similajn miraklojn?… Mi diras al vi, rekonsciiĝu, ĉar vi aspektas kiel mortinto meze de la viva naturo. Sub tiu ĉi suno vi similas al la sekiĝinta kotbulo kaj preskaŭ malodoras inter la narcisoj kaj violoj.

—Mia animo estas malsana — rediris Pentuer.

—Kio okazas al vi?

—Ju pli longe mi meditas, des pli certa mi estas, ke se mi ne forlasus Ramzeson XIII, se mi disponigus al li miajn servojn, estus vivanta ĝis nun tiu ĉi plej nobla el la faraonoj. Ĉirkaŭis lin centoj da perfiduloj, sed eĉ ne unu bona homo montris al li rimedojn por saviĝo!…

—Kaj ĉu vere ŝajnas al vi, ke vi povis lin savi? — demandis Menes. — Ho, la fiero de la nefinlerninta saĝulo!… Ĉiuj saĝoj ne savus la falkon erarvagintan inter la kornikoj, kaj vi, kvazaŭ ia dieto, dezirus ŝangi la sorton de la homo?

—Sed, ĉu Ramzes devis perei?…

—Certe, jes. Antaŭ ĉio li estis militema faraono kaj la nuna Egipto abomenas militistojn. Ĝi preferas oran braceleton ol glavon, eĉ se el ŝtalo; ĝi pli preferas bonan kantiston aŭ dancistojn ol sentiman soldaton; profiton kaj sagon ol militon. Se en la monato Meĥir maturiĝus olivo aŭ violo ekflorus en la monato Tot, tiel la unua, kiel la alia devus perei, kiel la fruktoj malfruiĝintaj aŭ antaŭtempaj. Vi ja deziras, ke en la epoko de Amenhotepoj kaj Herhoroj povus konserviĝi faraono apartenanta al la epoko de Hiksosoj. Ĉio havas sian tempon, dum kiu ĝi maturiĝas, kaj tian — dum kiu ĝi neniiĝas. Ramzes XIII aperis en nekonforma epoko, do li devis cedi.

—Kaj ĉu vi pensas, ke nenio lin povus savi? — demandis Pentuer.

—Mi ne konas tian potencon. Li ne nur ne taŭgis por sia epoko kaj rango, sed ankoraŭ trafis je la periodo de la falo de la ŝtato kaj estis kiel juna folio sur putriĝinta arbo.

—Vi tiel trankvile parolas pri la fato de la ŝtato? — ekmiris Pentuer.

—Mi vidas ĝin de kelkdeko da jaroj, kaj vidis ĝin jam miaj antaŭuloj en tiu ĉi templo … Oni povis alkutimiĝi.

—Ĉu vi havas duoblan vidkapablon?…

—Tute ne — diris Menes — sed ni havas mezuron. Laŭ movoj de la flageto vi ekscios: kia vento blovas, la puto ĉe Nilo atestas: ĉu la rivero leviĝas aŭ malleviĝas … Kaj nin tra jarcentoj instruas pri malforto de la stato tiu ĉi Sfinkso …

Kaj li montris per la mano direkton al la piramidoj.

—Nenion mi scias pri tio … — flustris Pentuer.

—Legu la malnovajn kronikojn de nia templo kaj vi konvinkiĝos, ke — kiomfoje Egipto floris, ĝia Sfinkso estis sendifekta kaj leviĝis alte super la dezerto. Sed kiam la ŝtato komencis fali, Sfinkso krevis, dispeciĝis kaj sablo atingis ĝis ĝiaj piedoj. Kaj nun de kelkaj jarcentoj Sfinkso dispeciĝas kaj ju pli altiĝas la sablo ĉirkaŭ ĝi, ju pli profundaj montriĝas sulkoj sur la korpoj, des pli rapide kliniĝas al pereo la ŝtato …

—Kaj pereos?…

—Tute ne — rediris Menes. — Same kiel post la nokto sekvas la tago, kaj post la malalta akvo sekvas la leviĝo de Nilo, tiel post periodoj de faloj venas la tempo de vivdisfloro. Eterna historio!… De certaj arboj falas la folioj en la monato Meĥir, sed nur por rekreski denove en la monato Faĥono … Vere Egipto estas miljaraĝa arbo, kaj la dinastioj ĝiaj branĉoj. Ni vidas propraokule, ke elkreskas la dudek unua branĉo, kial do malgaji?… Ĉu pro tio, ke kvankam defalas la branĉoj, la kreskaîo vivas?…

Pentuer enpensiĝis, sed liaj okuloj rigardis pli konscie.

Post kelke da tagoj diris Menes al Fentuer: — Elĉerpiĝas nia nutraîo. Ni devas iri en la direkton al Nilo kaj provizi nin por iom da tempo.

Ili ambaŭ prenis grandajn korbojn sur la ŝultrojn kaj de la frua mateno komencis viziti la apudbordajn vilaĝojn. Kutime ili ekstaris antaŭ la kabanoj de la kamparanoj, kantante piajn kantojn, post kio Menes frapis en la pordon kaj diris:

—Kompatemaj animoj, piaj Egiptanoj, oferu almozon al la servistoj de la diino de Saĝo!…

Oni donis al ili (plejofte virinoj) tie plenmanon da tritiko aŭ hordeo, ĉi tie panpecon aŭ sekiĝintan fiŝeton. Foje ilin atakis malbonaj hundoj aŭ infanoj de la idolanoj superîetis ilin per ŝtonoj aŭ koto.