Сергей Пясецкий: Ніхто дабром не дасць збаўлення...

— Такі самы гад, як і ўсе мужыкі. Залатыя горы мне абяцаў, а што з таго? Ведаю, што купляў золата. Сама бачыла залатыя чырвонцы. А нават не сказаў, дзе схаваў. А я гарбачуся, як катаржніца, за гарэлы блін. Вось дзе мярзотнік!

З кожным словам яна ўсё больш распальвалася. Ад пачуцця горычы з ейных вачэй нават пакаціліся слёзы. Лідзія старанна ёй падтаквала. Паўлінка была найлепшай кліенткай швачкі з пачатку свайго сужыцця з Баранам. Лідзія няблага зарабіла, пашыўшы Паўцы безліч сукенак і цэлае мноства дарагой бялізны.

Уладзь Заяц моўчкі прыслухоўваўся да гэтай размовы. Урэшце не вытрымаў. Заікаючыся, прамовіў:

— Цьфу… га-га-гадзіна!

Плюнуў і выйшаў.

Але гэта не паўстрымала Паўкі. Уся яна была прасякнутая крыўдай на Барана. І проста мусіла выліваць яе з сябе дзе толькі можна было. Яна не памятала, як перад гэтым нават узімку хадзіла без панчох, у латаным палітончыку, у разлезлых чаравіках. Бацька заўсёды шкадаваў грошай на абноўкі, ды і Толік ніколі ёй нічога не даў. Толькі матка, з вялікай цяжкасцю сабраўшы пару рублёў, часам купляла дарослай ужо дзяўчыне нешта з адзення ці абутку.

Паўлінчына крама, якая знаходзілася ў добрым месцы на вуліцы Захар’еўскай, цешылася вялікай папулярнасцю. Было, праўда, крыху далекавата ад цэнтра, але пакупнікоў, пераважна салдат, хапала. Таму прыбыткі былі вялікія. Паўця гандлявала цяпер садавінаю, булкамі, кілбасою і цыгарэтамі. Гэта быў самы хадавы тавар. Здараліся выпадкі вельмі выгаднага абмену. За харчы ёй прапаноўвалі розныя рэчы, часам вельмі дарагія. Паўця хітравала і, скрывіўшы міну, нібы нехаця брала прапанаванае амаль задарма. Хоць парою было ясна, як божы дзень, што пажыткі былі крадзеныя або нарабаваныя, Паўлінка гэтым зусім не пераймалася. Яна цуралася толькі вайсковых рэчаў, асцерагаючыся магчымых непрыемнасцяў.

Калі надышлі халады, Паўка прыдбала — таксама праз абмен — вялікі медны самавар і пачала прадаваць гарбату і закускі. Яна паставіла некалькі столікаў, і гандаль яшчэ больш пайшоў угору. А вечарамі, замкнуўшы краму, Паўка вярталася дадому, замыкалася і лічыла грошы. Ейны капітал рос з кожным днём. Прыбыткі былі вялікія, але Паўця не пашырала справы: хоць крамка і выглядала крыху абшарпанай, але і так была выдатнай крыніцай даходаў. Паўця штотыдзень купляла залатыя манеты і хавала іх. У яе было ўжо каля пяцісот рублёў у золаце. Нягледзячы на гэта, калі часам узгадвала Барана, то думкамі вярталася да тых дваццаці рублёў у золаце, якія Баран ёй некалі паказаў. Яна і не ўяўляла, што пад будкай Мілага ляжыць вялікі скарб, пра які Баран ёй не сказаў ні слова. Тое багацце вартаваў Мілы. Толькі цюцька ведаў пра яго. Ляжаў на золаце свайго гаспадара і паміраў з голаду. Але калі б сабака і мог гаварыць, то ўсё роўна нізавошта не выдаў бы гэтай таямніцы.

Ясь з самай раніцы разносіў па адрасатах запіскі з турмы. Шмат з іх ён нават не чытаў, хоць турэмныя і зладзейскія правілы гэтага не забараняюць. Міла на развітанне накарміла яго смачным сняданкам і сказала:

— Калі захочаш, то прыходзь да мяне. Тут спакойна. Але толькі вечарам або вельмі рана. Удзень я гандлюю на вакзале.

Ясь вызваўся ўпарадкаваць справы, якіх Ігнат не паспеў давесці да канца. Некалькі перакупшчыкаў і блатных былі вінныя яму грошы. Ягонай сястры цяпер цяжка было б здабыць тыя сродкі, а Ясь круціўся ў зладзейскім свеце і ведаў, як трэба дзейнічаць. Хлопец ахвотна паабяцаў разабрацца, бо хацеў хоць чым-небудзь аддзячыць Мілцы.

У Цылінай трушчобе Ясь застаў Філіпа Лысага. Той сядзеў у таварыстве маўклівага, гратэскавага з выгляду Гліста і маленькімі кілішачкамі папіваў гарэлку. Нечакана пабачыўшы Яся, ён незвычайна шырока пазяхнуў і прыўзняўся з крэсла:

— О, гэта ты?.. Вырваўся з турмы і так далей?..

— Няўжо ж да скону буду там сядзець. Вырваўся… Маю да цябе ліст…

— Ну, ну… Давай!..

Філіп разгладзіў скамечаную паперку і ледзь разабраў змазаныя крывыя літары:

«У гатэлі “Еўропа”, у нумары 13, напарнік затырыў бліт пасля працы ў Маскве. Але не ведаю дзе. Зрабіце хіпіш [14] Хіпіш — кішэнны крадзеж. . Калі знойдзеце, забярыце сабе, а з маёй долі перадайце дапамогу у турму. Супольнік здырдзіўся ад тыфу ў Смаленску. Мне далі вестку. Тут у мяне ліпавае імя: Антон Солаў. Вазьміцеся абавязкова. Можа, выкупіце мяне?

Дапамажы, дружа.

Дусік.

Памятаеш Сухараўку? Памятаеш Архангельск і нашую ссылку? Будзь блатным! Памажы свайму калегу».