Уладзімір Караткевіч - Хрыстос прызямліўся ў Гародні

— Нічога, — сказаў Раввуні. — Галоўнае — жывыя. Цэлая галава і думаць можа.

— Нашто?… — без слёз спытала Анея. — Нашто ратавалі? Памерці б. Так яно спакойна.

— Нашто? — і Іуда брыдка вылаяўся ў гневе.

Ашаломленая Анея заміргала вачыма. Румянец сораму заліў увесь твар. Але Іуда не зважаў на гэта. Любымі сродкамі ён быў рады страхнуць гэтае бабскае здранцвенне. Нават біў бы.

— А на тое, каб не сядзець з ім. І каб думка-ткі была. І каб уратаваць або паехаць усім разам у мілую кампанію да праайца Аўрама, і абдымацца там з паважнай бабулькай Рахіллю, і да сканчэння дзён есці без выпіўкі аднаго смажанага левіяфана, аж пакуль не пачне нудзіць… Таксама да сканчэння вякоў.

Ён быў зусім іншы, і ўсе астатнія глядзелі на яго здзіўлена.

— Пайшлі… Дарогаю пагаворым.

…Яны ішлі і меркавалі аб тым, што ім рабіць, ужо даволі доўга, калі Іуда заўважыў у мільгаценні лясной лістоты нейкі цень. Чалавек сядзеў спіною да дарогі, і Іудзе здалося, што ён пазнаў яго. Астатнія нічога не заўважылі.

— Ідзіце, — сказаў ён астатнім. — Я даганю.

Пачакаў, пакуль сябры не зніклі за павароткаю, і асцярожна пайшоў да чалавека. Мяккая трава глушыла крокі. Нейкая птушка, назвы якой ён таксама пакуль не ведаў, свірысцела ў лістоце. Так яму пашанцавала стаць амаль за спіною таго, хто сядзеў.

Іуда не памыліўся. Уцякач, здрадлівае падла Мацей, сядзеў і пералічваў грошы. І тады Раввуні голасна сказаў:

— У дні цара Саламона быў у Ерусаліме нейкі, хто трахнуў у храме, бо дынарый абяцалі яму.

Пры першых гуках голасу Мацей ускінуўся. Вочы былі белыя ад страху.

— Ты?!

— І з'явіўся да іх, з'явіўся ў Эмаўсе, і многія не верылі, што ён… Н-ну?!!

Мацей супакоіўся. Нахабна ўсыпаў грошы ў вацок і схаваў яго:

— Пашчу закрый… І, ведаеш, валі ты адсюль, агнец. Выбраўся, дык весяліся. А то вось дам, і… Дзіваў не бывае. Галавой наложыш.

Іуда бачыў, што Мацею трохі ніякава. Літаваць яго, аднак, не збіраўся. У агульнай здрадзе была і Мацеева лепта.

Ён рыкнуў так, што Мацей разгубіўся:

— Ты што?… Ты што?

Белыя, нібы ў сабакі, зубы Іуды амаль драпежна выскаліліся.

— Нехта казаў: Іудзе евангелля не паложана. Нехта ў мяне евангелле спёр і спахабіў.

— І не паложана. Па пісанню.

Іуда насунуўся на яго.

— А па жыццю? Па майму? І па твайму, смярдзючы тхор?

— Пісанне.

Іуда быў па-боску іранічны:

— А трыццаць срэбнікаў? Яны ж, згодна з пісаннем, мне належаць, а не табе.

— Ідзі атрымай. Хто перашкаджае?

— Па пісанню, чуеш? — твар у Іуды быў страшны. — Дав-вай цану здрады!

І ён зрабіў тое, чаго ў звычайным стане не мог бы зрабіць: узяў Мацея загрудкі і ўзняў. Мытар кінуў вацок у мох. Сківіца ягоная калацілася. Іуда з сілаю шпурнуў яго на кучу лаўжоў. Падабраў каліту, паклаў у кішэнь. Выціраючы мохам рукі, сказаў:

— Ну вось, цяпер усё па пісанню. Евангелле ў Мацея, грошы — у Іуды. Уставай, а то я нешта не разумею, дзе ў цябе азадак, а дзе твар. Так, малайчына. Можаш цяпер, прынамсі, казаць, што не дзеля грошай прадаў, а па перакананню… А цяпер — валі. Людзі цябе заб'юць. Шкада — мне няма часу. Дурныя, як дарога, разумнага судзяць.

Іуда даганяў сваіх і бурчаў сам сабе пад нос:

— Вось цяпер я зразумеў, чаму адзін друкар замест «бяссмерця душы» памылкова набраў дый ціснуў у трох тысячах прымернікаў кнігі «бяссмерце дупы». То ён гэткую во неўміручую поскудзь меў на ўвазе.

Упала ў крыніцы вод зорка. Імя той зорцы — Палын. І вымерла трэцяя частка ўсіх людзей, бо воды зрабіліся горкія.

Апакаліпсіс, гл. 8, ст. 11

Балада павешаных

У тую ноч забілі не ўсіх. Усіх схопленых забівалі пасля, паступова, на грунце цвёрдай законнасці, але з належнай няўхільнасцю і жорсткай дабрынёй. Бо лепей адсячы гангрэнозны член, чым дазволіць памерці хвораму.

Удзень і ўначы раўлі ў сутарэннях мяхі і ляскалі клешчы. Грамадзян, да якіх прыкінуўся антонаў агонь вальналюбства і чыстай веры, пасля допыту выводзілі і каралі смерцю на Зітхальным арбе, скрыжаваннях вуліц або на Лідскай дарозе. На смерць кожнага акуратна складалася паперка. Акт.

Мяшчане і мужыкі ў катавальнях асуджана маўчалі. Жыццё страціла дзеля іх цану ў самы той момант, калі яны страцілі абшар, да якога звыклі, смалісты водар пушчы і аполле, што залоціцца жытам і ячменем.