Уладзімір Караткевіч - Хрыстос прызямліўся ў Гародні

Пархвер сапраўды пацеў. Але Фаме даводзілася цяжэй. Нягледзячы на вялізную сілу і вагу, перад сотнікам ён быў драбнаваты.

— Хам!

— Сам хам!

Ляскалі мячы. Праменні заранкі гулялі па латах. Усё гэта нагадвала вясёлую і жудасную гульню.

— Трым-майся, Хрыстос.

— На, табе.

— Гы-ых! — адбіў удар мячом Карніла.

— Добра, што ты стралу выняў, — выскаляў зубы Юрась. — Нязручна было б з ёю… на… кані.

Мячы звінелі ўтрапёна. Карніла шумна выдыхаў і лаяўся.

— Жартуеш груба, — кінуў Хрыстос. — Мазгі ў цябе курыныя.

— Вернаму… мазгі… без патрэбы.

— Дык я іх табе зараз… зусім вышыбу.

Няўлоўным выпадам ён адбіў Карнілаў меч і ашаламіў тысячніка. Той крутануўся і грузна, цяжка ахнуўся аб зямлю. Не мог устаць. Юрась схіліўся, падхапіў з зямлі дзіду і паднёс востры канец да грудзей таго, хто ляжаў. Войскі ахнулі.

— Трымайся, — сказаў Хрыстос. — Уставай.

Карніла ўстаў і крыва пайшоў, сам не ведаючы куды. Жалезныя яшчэ падаліся наперад: вызваляць вожа, спусціліся амаль усе ў лагчыну. З іхніх радоў паказаліся пашчы канонаў. Іх цягнулі, і колы іхнія па калодку загразлі ў зямлі.

Юрась некалькімі пляскачамі дзідай накіраваў Карнілу ў патрэбны бок і стаў глядзець на Тумаша. Той біўся адчайдушна, але ўдары волата былі страшныя — двухручны Тумашаў меч кожны раз адлятаў за спіну.

Карнілу ўрэшце адцягнулі да сваіх. Ён, апрытомнеўшы, крычаў, загадваў нешта. З ім спрачаліся. І ўсё ж з іхняга боку раптам раўнуў адзін канон: помста рухала тысяцкім.

Над галовамі байцоў праляцела ядро, узарала зямлю перад мужыцкім войскам.

— Гэй, — крычалі адтуль. — Двабой не скончан! Гаршкі кідаць будзем!

Пасля адтуль даляцеў ляск: мужычая катапульта кінула гаршчок з гразёю — на знак папярэджання… Карнілу схапілі за рукі, угаворвалі.

Але вынік усяго гэтага сказаўся адразу ж. Быў ён толькі нечаканы. Гаршчок недалётам — відаць, не адрэгулявалі нацяжку жыл катапульты — упаў проста на галаву Пархверу, і тая засела ў ім.

— Гэй, кум, памагчы, ці што? — спытаў Фама.

Ударыў злёгку па гаршку, раскалоў яго. Па шалому, па твары, па вусах волата плыла вадкая гліністая гразь.

— Умыўся б, ці што.

Вялізныя сінія вочы Пархверавы загарэліся неўтаймаванай ярасцю. Ён узнёс двухручны меч і слепа апусціў яго. Тумаш ледзь паспеў паставіць свайго лёгкага каня дыбам, і лязо ўторкнулася глыбока ў зямлю. І тады Фама даў ворагу спрытнага выспятка ў адстаўлены азадак. Пархвер вылецеў з сядла. Рогат пакаціўся над полем. Пераможцы памчалі да сваіх.

Карніла ўзняў руку ў жалезнай пальчатцы і апусціў яе.

— Рушай!

Адбылося лёгкае замяшанне. Чвяканне далятала адусюль.

— Коні загразнулі, — сказаў нехта. — Не паспеем выбрацца і ўзяць рад.

— Чорт! — сказаў Карніла. — Халера! Каноны на лінію!

Пачалі цягнуць каноны. Але натоўп на грывах прыйшоў ужо ў рух, паплыў уніз, як белая лава. Павольна і грозна. Гарматныя майстры спяшаліся, але цяжкія каноны завальваліся, паказвалі хобаты небу.

…І раптам тысячы глотак зацягнулі дзікі і суровы харал.

Ногі ў поршнях тапталі верас. Раўлі над галовамі дуды, але галасы заглушалі іх. Павольна, вельмі павольна, у лунанні зброі над галавою, плылі мужычыя гурмы, нібы па лінейцы адрэзаныя спераду.

Суровыя, як абпаленая гліна, былі твары старых. Суровыя, аліўкавыя ад загару твары маладых. Сурова і страшна і ўсё вышэй лунаў харал:

І раптам гэты павольны, як лава, паток выбухнуў рыкам, пакаціўся з неймавернай, усескрышальнай хуткасцю. Лес зброі ўсё вырастаў над ім, усё бліжэй былі звар'яцелыя ад гневу абліччы. Час прыйшоў.

— А-а-а! Юры! Юры! Край! Край!

Раўнулі насустрач ім каноны. Круглыя белыя хлапякі дыму расплыліся ў туман. Але было позна. Гурма бегла і вырастала, бы ў сне. Наляцела. Затапіла. Узнесліся бусакі, пачалі хапаць коннікаў і вырываць іх з сёдлаў на зямлю, з якой яны, цяжкія, амаль не маглі ўзняцца. Паляцелі стрэлы і камяні. Заляскалі доўбні і цапы па жалезных шаломах.

І пайшла малацьба.