Клаус Манн - Мэфіста. Раман аб адной кар'еры

— Што ты маеш супроць нашага Гендрыка? — фраў фон Гэрцфэльд змусіла сябе на іранічны тон; насамрэч ёй было не да іроніі, калі яна гаварыла пра Гёфгена, чый добра зрэжысераваны шарм не пакідаў яе раўнадушнай. — Ён наша найярчэйшая зорка. Парадуемся, калі яго не перацягнуць у Берлін.

— А і не дужа бедаваў бы, — сказаў Кроге. — Проста вопытны правінцыйны актор, у глыбіні душы, думаю, ён і сам гэта добра ведае.

— А куды гэта ён сёння падзеўся? — спытаўся Шміц, на што фраў фон Гэрцфэльд ціха ў нос хіхікнула:

— Ат, y грымёрцы за шырму зашыўся, так мне данёс маленькі Бёк. Ён заўсёды страшэнна хвалюецца і раўнуе, калі наязджаюць берлінцы. "Так высока мне ніколі не скочыць" кажа ён і хаваецца за шырмай, чыстая істэрыка. Асабліва выводзіць яго з сябе Марцін. У Гендрыка да яе такая свайго роду любоў-нянавісць. Сёння ўвечары ў яго, кажуць, быў сапраўдны нервовы прыпадак.

— Вось вам і комплекс непаўнавартасці! — усклікнуў Кроге і пераможна агледзеўся вакол. — Альбо я вам і больш скажу: у душы ён добра ведае сабе дакладную цэну!

Усе трое сядзелі ў тэатральнай кавярні, сталоўцы, якая ў гонар Гамбургскага мастацкага тэатра называлася скарочана "Г. М.". Над столікамі, засланымі бруднымі абрусамі, — пакрытая пылам партрэтная галерэя: фатаграфіі ўсіх, хто дзесяць гадоў іграў тут. Фраў фон Гэрцфэльд падчас гутаркі часам усміхалася фатаграфіям наіўных і сентыментальных, камічным старых, герояў-бацькоў, маладых любоўнікаў, інтрыганаў і салонных дам; Шміц і Кроге не зважалі на іх.

А ўнізе, на сцэне, іграла Дора Марцін, якая сваім хрыплым голасам, спакушальнай худзізнай эфебскага цела і трагічна шырокімі, дзіцячымі і бяздоннымі вачыма, як ведзьма, зачароўвала публіку вялікіх германскіх гарадоў. Абодва дырэктары і фраў фон Гэрцфэльд пасля другога акта пакінулі сваю ложу. Астатнія з Мастацкага тэатра засталіся ў зале, каб да канца дагледзець берлінскую каляжанку, якую яны і любілі, і ненавідзелі.

— Група, якую яна прывалакла з сабою, ніжэй усякай крытыкі, — з пагардай сказаў Кроге.

— Чаго ж вы хочаце? — запярэчыў Шміц. — Дзе ж яна заробіць сваю тысячу, калі возьме з сабою дарагіх актораў?

— Але сама яна з кожным разам усё лепшая і лепшая, — сказала разумная Гэрцфэльд. — Яна можа сабе дазволіць усякую манерлівасць. Як яна гаворыць! Як душэўна хворае дзіця, не — яна непаўторная!

— Душэўна хворае дзіця — някепска сказана, — засмяяўся Кроге. — Здаецца, там ужо скончылі, — дадаў ён, зірнуўшы ў акно.

Людзі падымаліся па брукаванай дарожцы, якая вяла ад тэатра, міма кавярні, да брамы на вуліцу.

Спакваля кавярня запаўнялася. Артысты з падкрэсленай рэспектабельнай сардэчнасцю віталі дырэктарскі столік і кідалі гаспадару, прысадзістаму, моцнаму дзядугану з сівай бародкай кліночкам і шыза-чырвоным носам, жарцікі. Тата Ганзэман, гаспадар, быў для трупы амаль такая ж значная пярсона, як і Шміц, распарадчы дырэктар. У Шміца, калі ён быў у дабрадушлівым настроі, заўсёды можна было атрымаць аванс, а калі ў другой палове месяца канчаліся грошы і авансу не давалі, можна было пазычаць у Ганзэмана пад запіс. Усе хадзілі ў яго пад запісам; казалі, быццам і Гёфген быў яму вінны больш за сотню марак. Ганзэману зусім не было ніякай патрэбы акідацца на жарты несалідных гасцей; з застылым, пагрозліва сур'ёзным тварам ён падаваў каньяк, піва і халодную закyску, за што ніхто не плаціў.

Усе гаварылі пра Дору Марцін, у кожнага быў свой погляд на якасці яе ігры; толькі ў адным усе былі адной думкі: плацілі ёй яўна залішне.

Моц зазначыла:

— Гэтая зорная хвароба вядзе нямецкі тэатр да пагібелі.

На што яе сябар Петэрсэн з'едліва кіўнyў. Петэрсэн меў амплуа татулі, але замахваўся на ролі герояў; яму хацелася іграць каралёў альбо старых шляхетных дуэлянтаў у гістарычных п'есах. Але на жаль ён не ўдаўся ростам і на такія ролі быў таўсманы, хоць і стараўся кампенсаваць гэтыя хібы статнай і роўнай выстрyнкай. Да яго прастадушнага твару вельмі ўпасавала б сівая шкіперская барада; але як што яе ён не насіў, дык ягоны твар з адвіслай, доўгай верхняй губай і вельмі блакітнымі, ярка блішчастымі, але дyжа маленькімі вочкамі здаваўся занадта голым. Моц любіла яго больш, чым ён яе, гэта ведалі ўсе. Ён кіўнуў, і яна адразу павярнулася да яго, каб у інтымным і поўным значэння тоне сказаць:

— Праўда ж, Петэрсэн, колькі ўжо мы гаварылі пра гэта грашовае марнатраўства?

Ён шчыра пацвердзіў:

— Але ж вядома, дарагая! — і падміргнуў Рахэлі Морэнвіц, якая грyнтоўна ўсталявалася ў ролях пачуццёва-палкіх дэманічных маладых дзяўчат: з чорнай гладкай прычоскай "поні" і падголеннымі брывамі і вялікім у чорнай аправе маноклем тым не меней выглядала дзіця-дзіцём, такім румяненькім, зусім яшчэ не сфармаваным.