Клаус Манн - Мэфіста. Раман аб адной кар'еры

— У Берліне штучкі Марцін, можа, і ўражваюць,— рашуча сказала Моц, — але чым яна возьме нас, старых тэатралаў, аб'езджаных коней?

Шукаючы падтрымкі, Моц азірнулася. Яе амплуа была камічная старая баба; часам ёй давяралі і салідных салонных дам. Яна ахвотна смяялася, многа і на ўвесь рот, і тады вакол вуснаў пазначаліся складкі, а ўсярэдзіне праблісквала золата. Цяпер яна была, зразумела, сур'ёзная, амаль суровая.

Нядбала пакручваючы ў пальцах доўгі муштук, Рахэль Морэнвіц сказала:

— Нельга не прызнаць, што ў нечым Марцін усё-такі няма ладy якая моцная асоба. Гэта ж бо што вырабляе на сцэне: толькі выйшла — і ўжо ў цэнтры ўвагі... разумееце, пра што я...

Усе зразумелі; але Моц незадаволена страсянула галавой, а маленькая Ангеліка Зіберт высокім, баязлівым галаском абвясціла:

— А я ў захапленні ад Марцін. Яна такая казачна абаяльная, лічу я...

І сарамліва пачырванела, адважыўшыся на такі доўгі, рызыкоўны маналог. Усе нават крыху расчулена і спагадліва паглядзелі на яе. Ну, проста ягадка гэтая маленькая Зіберт, якая з каротка пастрыжанай светлай галоўкай з роўным левым прадзелам была падобная на трынаццацігадовага падлетка. Светлыя нявінныя вочы не псавала нават яе блізарукасць: сёй-той лічыў, што менавіта манера мружыцца надавала ёй адмысловую абаяльнасць.

— Наша пацанка зноў у мроях, — сказаў красун Рольф Банэці і засмяяўся, можа, крыху гучнавата.

У трупе менавіта ён атрымліваў з публікі найбольш любоўных цыдyлак — можа, менавіта таму ў яго быў ганарысты, стомлена-грэблівы, перанасычаны, мала не агідны выраз твару. А маленькай Ангелікі ён даўно дамагаўся, даўно ўвіваўся вакол яе. На сцэне часта абдымаў, але гэта было па ролі. Па-за роляй яна заставалася недаступнай. З зайздроснай упартасцю яна дарыла сваю пяшчоту таму, ад каго ніяк не магла чакаць yзаемнасці. Кранальная і мілая, яна, здавалася, была створана, каб яе кахалі. Але дзіўная натурыстасць сэрца пакідала яе халоднай і пакеплівай да бурнага націску Рольфа Банэці і прымушала горка плакаць ад ледзяной абыякавасці Гендрыка Гёфгена.

Рольф Банэці з выглядам знаўцы сказаў:

— Як жанчына твая Марцін y кожным разе не на парадку дня: жахлівая двухполая істота, гермафрадытка — напэўна, халодная, як рыбіна.

— А па-мойму, прыгожая, — ціха, але рашуча сказала Ангеліка. — Самая прыгожая жанчына, лічу я. — І ўжо вочы заплылі слязьмі: Ангеліка плакала часта і без важнай прычыны. Яшчэ толькі летyценна дадала: — Дзіўна, але я бачу нейкае таямнічае падабенства паміж Дорай Марцін і Гендрыкам...

Усе здзіўлена пераглянуліся.

— Марцін — яўрэйка. — Гэта нечакана азваўся юны Ганс Міклас.

Усе ўражана і крыху абyрана паглядзелі на яго.

— Наш Міклас — проста золатка, — парушыла маўчанне Моц і паспрабавала засмяяцца.

Кроге здзіўлена і з нейкай грэблівасцю нахмурыў лоб, фраў фон Гэрцфэльд паківала галавой і пабялела. Калі маўчанне стала пакутлівым, — юны Міклас, бледны, y позе прыхіліўся да стойкі, — дырэктар Кроге сказаў даволі рэзка:

— Што гэта значыць? — і зрабіў такі гнеўны твар, як толькі мог.

Другі малады актор, які да таго ціха перагаворваўся з татам Ганзэманам, умяшаўся з прымірэннем:

— Гоп-ля, міма! Кінь Міклас, усякае бывае, а ты ў нас хлопец як мае быць! — і ён паляпаў зламысніка па плячы і засмяяўся так шчыра, што ўсім адлегла; нават Кроге адважыўся на лёгкую весялосць, хоць і атрымалася гэта крыху нехлямяжа: ён пляскаў сябе па сцёгнах, нагінаўся, задзіраў галаву, — ну, проста не магу які смех. А Міклас заставаўся сур'ёзны; ён падняў yпарты, бледны твар, злосна сціснуў губы:

— І ўсё-такі яна яўрэйка.

Ён сказаў гэта так ціха, што ніхто не разабраў яго слоў; пачуў адзін Ота Ульрыхс, які толькі што сваёй прастадушнай непрадузятасцю ўратаваў быў сітуацыю, і цяпер пакараў яго строгім позіркам.

Дырэктар Кроге сваім смехам паказаў, што выхадку юнага Мікласа ён прыняў за вясёлы жарт, і кіўнуў Ульрыхсу.

— Ах, Ульрыхс, падыдзіце на хвіліначку!

Ульрыхс падсеў да століка дырэктара і фраў фон Гэрцфэльд.

— Не хацеў бы ўмешвацца ў вашыя справы, далібог не. — Кроге ўсім сваім выглядам паказваў, што гэтая тэма яму вельмі непрыемная. — Але вы нешта зачасцілі з вашымі выступамі на камуністычныя сходы. Вось і ўчора, таксама недзе выступалі. А гэта шкодзіць вам, Ульрыхс, і нам таксама. — Кроге гаварыў ціха. — Вы ж ведаеце, Ульрыхс, якія яны, буржуазныя газеты, — настойваў ён. — Людзі мы і без таго пад падазрэннем. А калі хто адзін з нас раптам засвеціцца палітычна, — гэта можа загубіць нас, Ульрыхс.