Клаус Манн - Мэфіста. Раман аб адной кар'еры

У канцы сезона 1929/1930 Гендрык Гёфген стаіць значна вышэй, чым на пачатку. Усё яму ўдаецца — скрозь адны трыумфы. У тэатрах Прафесара да яго прыслухоўваюцца мала што не больш, чым да самаго шэфа (які, зрэшты, рэдка бывае ў Берліне, усё больш у Лондане, Галівудзе альбо Вене). Гёфген кіруе герам Кацам і мадам Бэрнгард; ён ужо даўно дазваляе сабе запанібратнічаць з імі, акyрат як колісь з Шміцам і з фраў фон Гэрцфэльд. Гёфген вызначае, якія п'есы прымаць, ад якіх адмаўляцца, разам з Бэрнгард размяркоўвае ролі сярод артыстаў. Аўтары ўлешчваюць яго; артысты, якія стараюцца выступіць, улешчваюць яго; свет — альбо кліка багатых снобаў, якая так сябе называе, — улешчвае яго: бо ён — чалавек дня.

Усё зноў як у Гамбургу, але ў іншым стылі, у іншых вямярэннях. Шаснаццацігадзінны працоўны дзень, а ў перапынках цікавыя нервовыя крызісы. У элегантным начным рэстаране "У дзікага вершніка", дзе Гендрык з гадзіны ночы да трэцяй раніцы збірае вакол сябе паклонцаў, ён часам раптам падае, трымаючы ў руцэ шклянку з кактэйлем, з высокага зэдля. Невялікае мленне, нічога страшнага, аднак жа ўсе прысутныя дамы вішчаць. Фройляйн Бэрнгард спяшаецца з сальміякам. Калі артыст Гёфген у такім становішчы, заўсёды паблізу знаходзіцца рачлівая жанчына. Ён зноў даволі часта дазваляе сабе гэтыя маленькія спектаклі: спачатку дрыжыкі або ціхая бяспамяць — потым канвульсіўныя выкрыкі. Яны ямy яўна на добрyю карысць: костка хyтка адыходзіць, ён устае пасвяжэлы, як з гаючый ванны, поўны новай сілы для цяжкага, стомнага, поўнага асалодаў жыцця.

Зрэшты, цяпер яму няма патрэбы так часта хапацца за выратавальныя прыпадкі. Прынцэса Тэбаб зноў побач. У першую берлінскую зіму ён не адказваў на грозныя лісты чорнай дачкі правадыра, выкананыя ў велягурыстым стылі і поўныя арфаграфічных памылак. Але цяпер Барбара амаль канчаткова пакінула яго, яна не выносіць мітусні бліскучага мужа; усё радзей яна вяртаецца ў Берлін, яе пакой у рафінаваных апартаментах каля плошчы Рэйхсканцлера амаль увесь час пустуе, яна любіць больш ціхія памяшканні ў доме тайнага радцы альбо на віле генераліхі. І Гендрык рашаецца паслаць сваёй Джульеце грошы на дарогу — жыццё без яе страціла вастрыню, панылыя дамы, якія шпацыруюць у высокіх боціках па Таўэнтцінштрасэ, не могуць яе замяніць. Прынцэса Тэбаб даецца не на доўгія ўгаворы, яна адразу яўляецца ў Берлін.

Гендрык здымае ёй пакой ў аддаленым раёне і мінімум раз на тыдзень робіць туды візіты; як затоены злачынец, захінуўшыся шалікам да самага падбародка і глыбока насунуўшы на лоб капялюш, ён крадзецца да каханай.

— Як што мяне накрыюць у такім уборы, — шэпча ён, улазячы ў свой трэніровачны касцюм, — я прапаў! Мне хана!

Прынцэса Тэбаб забаўляецца ягоным страхам; яна смяецца сіпла і ад усяго сэрца. Дзеля прыемнасці бачыць, як ён трымціць, і каб вытрасці з яго больш грошай, яна ўжо соты раз прадказвае яму, што прыйдзе ў тэатр і завішчыць, як дзікая кошка, як толькі ён выйдзе на сцэну.

— Вось пабачыш, крошка, — дражніцца яна. — Праўда, я так і зраблю калі-небудзь на вялікай прэм'еры, вось хоць бы на тым тыдні. Надзену каляровую шаўковую сукенку, сяду ў першым радзе, — во, пярэпалаху будзе!

І цёмная паненка ўсхвалявана пацірае рукі. Потым яна патрабуе ад яго сто пяцьдзесят марак авансу, перш чым дазволіць яму рэпетыраваць новае па. Ён высока ўзнёсся — што ж, і яна цяпер больш патрабавальная. Цяпер яна карыстаецца даражэйшай парфумай, купляе каляровыя шаўковыя хусцінкі, звонкія бранзалеты і глазірафаную садавіну, якою любіць ласавацца, дастаючы яе грубымі, спрытнымі пальцамі з вялікіх пакетаў. Калі яна жуе, дык выскаляецца і, задаволеная, чэша ў патыліцы, яна вылітая малпа. Гендрык павінен плаціць. І ён плаціць. Яму падабаецца, што Чорная Венера так цынічна абыходзіцца з ім.

— Я ж кахаю цябе, як у першы дзень! — кажа ён ёй. — Я кахаю цябе нават больш, чым у першы дзень. Толькі калі цябе няма, я па-сапраўднаму разумею, што ты для мяне значыш. Строгія дамы з Таўэнтцінштрасэ нязносна нудныя.

— А твая? — высвятляе дачка джунгляў са змрочным хіхіканнем. — А твая Барбара?

— Ах, яна... — вымаўляе Гендрык гэтак сама горасна яе і пагардліва і адводзіць бледны твар.

Барбара ўсё радзей наязджае ў Берлін; ды і тайны радца амаль не паказваецца, дзе ён раней па некалькі разоў за зіму выступаў з дакладамі і бываў на прадстаўнічых сустрэчах. Тайны радца кажа:

— Бо і чаго мне цяпер бываць у тым Берліне. Ба, я ўжо пачынаю баяцца Берліна. Тут рыхтуецца нешта жудаснае, але самае жудаснае гэта — што людзі, з якімі стасункуюся, здаецца, не заўважаюць небяспекі. Усе як аслеплі. Забаўляюцца, спрачаюцца, прымаюць сябе на поўным сур'ёзе, а тым часам неба цямнее, і ніхто не бачыць, што насоўваецца навальніца, а яна ўжо вось-вось. Не, бо і чаго я не бачыў у тым Берліне. Можа, я пазбягаю яго, каб не пагарджаць ім...