Уладзімір Караткевіч - Каласы пад сярпом тваiм. Кніга першая. Выйсце крыніц

Бацькавы вочы няўлоўна смяялiся, вельмi сiнiя i прастадушна хiтрыя, як у маладога чорта.

— Што ж зробiш, мiстэр Крэбс. Тут ужо нiчога не зробiш. Вiдаць, будзем выпускаць на скачкi трохгодак Змея, Чаркеса i Мамелюка.

I раўнуў на Змiтра:

— Яшчэ раз гэткае — не пашлю купляць коней. Кувай сабе ў Загоршчыне!

Уздыхнуў:

— Падбяры для панiча кабылку з больш цiхмяных i жарабца.

— Глорыю хiба? — спытаў Змiцер.

— Каб галаву скруцiў?

— Што вы, пане, не ведаеце, як ездзяць мужыцкiя дзецi? Яны з хваста на каня ўзлятаюць, чэрцi… каб брыкнуць не паспела.

— А мне не трэба, — сказаў пан Юры. — Мне трэба, каб ён за якi месяц навучыўся ездзiць прыгожа, а не па-халопску. Потым дамо i сапраўднага жарабца.

— Добра, — сказаў Змiцер i пайшоў у стайнi.

Алесь глянуў на англiчанiна i нечакана заўважыў, што вочы яго смяюцца.

— То гэта малады князь? — спытаў англiчанiн. — Будучы гаспадар?

— Але, — сказаў бацька.

— Новы мятла будзе месцi па-новаму, — сказаў Крэбс. — Крэбс пойдзе адсюль разам з веданнем коней i свавольнасцю. Га?

— Можна мне сказаць, бацька? — спытаў Алесь.

— Кажы.

— Вам не трэба будзе iсцi адсюль, пан Крэбс. Вы харошы. Вы застанецеся тут, i я вам буду больш плацiць.

Бацька ўсмiхнуўся. Халодныя вочы Крэбса пацяплелi.

— Гуд бой, — сказаў ён. — Тады i я буду рабiць малады пан добра. Я навучу пан ездзiць, як малады лорд з найлепшых фамiлiй. — I, глянуўшы на пана Юрыя, дадаў: — I ён нiколi не будзе прымушаць састарэлага ўжо тады Крэбса рабiць супраць сумлення… i падманваць яго. А Крэбс зробiць, каб трохгодкi пана былi лепшыя нават у Пецярбурзе.

Засаромлены бацька адвёў вочы:

— Вам не давядзецца чакаць, пан Крэбс. Я павялiчваю вам пенсiю ўдвая.

— Нашто мне гэта? — сказаў Крэбс. — Лепей бы не трэба стаяць на сваiм. Сапраўдны лорд не ўваходзiць у змову з конюхамi i супраць свайго ж знаўцы, што хоча зрабiць конны завод лорда лепшым за ўсе.

— Добра ўжо, Крэбс, прабач, — сказаў бацька. — Больш не буду. Рабi сабе што хочаш.

Конюхi павялi перад людзьмi на ўзбочыне коней. — Ну, якую кабылку бярэш? — сказаў бацька.

Сярод усiх Алесь заўважыў адну, маленькую і ладную, як цацка, усю дзiўна падабраную, чысценькую i як быццам атласную. Масць кабылкi была мышастая, вушкi акуратненькiя, капыткi, як сто-пачкi.

— Гэту, — сказаў Алесь. Англiчанiн пажвавеў:

— У маладога ёсць вока… Варта вучыць… Красуня кабылка… Як маладая лэдзi… Галоўка маленькая, але не злая; шыя — дзiва шыя.

Звярнуўся да бацькi:

— Але вашы iмёны… Бог мой, што за iмя… Для такой лэдзi i раптам: Ка-сюнь-ка.

— Касюнька! — вiскнуў усцешаны Алесь i кiнуўся да кабылкi.

— Цукар вазьмi, — сказаў бацька.

Алесь соваў пад храпу Касюнькi кавалак цукру, i тая далiкатна ляпала па яго далонi цёплай цвёрдай храпай.

— Касюнька мая, Касюнька.

— Вядзiце яе, — сказаў бацька. — Выбiрай другога, Алесь.

Зноў пайшлi конi, i кожны быў прыгожы, бы ў сне, але нейкi не той, без повязi, што вядзе да чалавечага сэрца.

— Пераборлiвы, як Мнiшкава Анэля, — сказаў бацька.

Але ён дарэмна казаў гэта, бо ў той самы момант з варот стайнi з'явiўся Ён, той, без каго жыццё не магло мець сэнсу. Яго вёў пад аброць худы i падабраны хлопец, i Ён, дурэючы, рабiў выгляд, што хоча схапiць хлопца зубамi за плячо.

Ён быў прыгажэйшы за ўсiх на зямлi, прыгажэйшы за ўсiх звяроў i ўсiх людзей. Ён iшоў, прытанцоўваючы на кожным кроку, бязмерна ганарлiвы ад здароўя, сiлы i немагчымай сваёй прыгажосцi.

Белы як снег i бялейшы за яго, з маленькай нервовай галоўкай i доўгай шыяй, увесь дасканаласць i без адзiнай заганы, ён касiў залатым i трошку крывавым па бялку вокам, а ягоныя хвост i грыва, неверагодна доўгiя i мякка-залацiстыя, варушылiся лагоднымi хвалямi.

"Вы, маленькiя людцы, — здаецца, казаў зрак каня. — Што мне да вас? Я дазваляю вам апаганьваць нагамi мае бакi толькi таму, што раблю вам ласку.

І так будзе, пакуль я не знайду таго, каго палюблю. А над тым буду панам, бо я бог, а ён толькi чалавек…"

Бацька глянуў на Алеся i ўздыхнуў: усе было зразумела.

— Логвiн, — сказаў бацька конюху, — вядзi Ургу сюды.

Малады i сур'ёзны хлопец падвёў араба да ix.

— Будзеш канюшым маладога пана, Логвiн, — сказаў пан Юры. — Будзеш ведаць толькi яго. Ургу падрыхтуй. Праз месяц ён спатрэбщца. I ты, Змiцер, ведай: Логвiну належыць толькi Касюнька i Урга. Нiчога больш.

Логвiн усмiхнуўся сцiплай харошай усмешкай.

— Панiча намуштраваць, — сказаў Загорскi. — Навучыць скрэбцi, чысцiць, мыць, даглядаць капты. Навучыць лекавым травам для коней.