Janusz Korczak - Józki, Jaśki i Franki

Wilhelmówka – w Wilhelmówce spędzali wakacje chłopcy z rodzin chrześcijańskich. [przypis edytorski]

Zofiówka – w Zofiówce spędzały wakacje dziewczynki z rodzin chrześcijańskich. [przypis edytorski]

kajet (daw.) – zeszyt. [przypis edytorski]

wilia (daw.) – wigilia, przeddzień, tj. dzień poprzedzający ważne wydarzenie (tu: wyjazd na kolonie). [przypis edytorski]

kto – tu dziś popr.: ktoś. [przypis edytorski]

dozorca – tu: wychowawca. [przypis edytorski]

kto – tu dziś popr.: ktoś. [przypis edytorski]

Wołomin – miejscowość w województwie mazowieckim na północny wschód od Warszawy. [przypis edytorski]

Tłuszcz – miejscowość w województwie mazowieckim. [przypis edytorski]

Goworowo – wieś w województwie mazowieckim pomiędzy Ostrołęką a Ostrowią Mazowiecką. [przypis edytorski]

kolonia – dziś o zorganizowanym wakacyjnym wypoczynku dla dzieci mówi się: kolonie (lm). [przypis edytorski]

wiorsta – dawna rosyjska miara odległości (1,0668 km); 7 wiorst składało się na 1 milę. [przypis edytorski]

mila – dawna rosyjska jednostka miary, która wynosiła 7,4676 km. [przypis edytorski]

Goworów – prawdopodobnie pomyłka autora, miejscowość na tej trasie nazywa się bowiem Goworowo. [przypis edytorski]

sezon – tu: turnus kolonijny. [przypis edytorski]

wiwat (z łac. vivat : niech żyje) – okrzyk na czyjąś cześć (tu: dziewcząt). [przypis edytorski]

snadź (daw.) – widocznie, jak widać. [przypis edytorski]

kierat – mechanizm pozwalający z pomocą konia wyciągać wodę ze studni. [przypis edytorski]

ośka – tu: część kieratu. [przypis edytorski]

stropić się – wpaść w zakłopotanie. [przypis edytorski]

jak Napoleon po wygranej bitwie – Napoleon Bonaparte (1769–1821), wybitny francuski wódz (a następnie cesarz), zwycięzca wielu bitew. [przypis edytorski]

Ośmiu chłopców, którzy śpią przy oknach, będą dyżurnymi okien – dziś. popr.: Ośmiu chłopców (…) będzie dyżurnymi okien. [przypis edytorski]

po łebku – dziś popr.: po łebkach. [przypis edytorski]

szlaka – dziś popr.: szlaku. [przypis edytorski]

we czwartek – dziś popr.: w czwartek. [przypis edytorski]

palant – bardzo niegdyś popularna gra drużynowa z użyciem piłki i kija. [przypis edytorski]

był sąd na chłopca – dziś popr.: był sąd nad chłopcem. [przypis edytorski]

prawdziwy – tu: grzyb prawdziwy, prawdziwek. [przypis edytorski]

dwa grosze zamieniły się na czterdzieści groszy – dziś popr.: dwa grosze zamieniły się w czterdzieści groszy. [przypis edytorski]

taką – popr.: takiej (nauczyłem się (…) i takiej). [przypis edytorski]

roztworzyć się (reg.) – otworzyć się, rozsunąć się. [przypis edytorski]

serdeczny – tu: szczery, prawdziwy. [przypis edytorski]

karmelki – tu: cukierki. [przypis edytorski]

służyć – tu: pracować. [przypis edytorski]

To nie cudzy, a Stefka brat – dziś popr.: To nie cudzy, ale Stefka brat. [przypis edytorski]

Psar – jedno z letnisk, gdzie Towarzystwo Kolonii Letnich organizowało wypoczynek dla dzieci. [przypis edytorski]

oddział (daw.) – klasa w szkole podstawowej. [przypis edytorski]

kto – tu dziś popr.: ktoś. [przypis edytorski]

ukrzywdzić (daw.) – skrzywdzić, wyrządzić krzywdę. [przypis edytorski]

angielska choroba – krzywica, choroba dotykająca dzieci, związana najczęściej z niedoborem witaminy D. [przypis edytorski]

spieka (daw.) – spiekota, upał. [przypis edytorski]

czatownia (daw.) – strażnica, punkt obserwacyjny. [przypis edytorski]

Pobórz – wieś w województwie łódzkim. [przypis edytorski]

Zechcyg – prawdopodobnie nawiązanie do dawnej gry karcianej o nazwie zechcyk (z niem. sechzig : sześćdziesiąt). [przypis edytorski]

ilość spraw – dziś popr.: liczba spraw. [przypis edytorski]

P. starszy, S. i B. – autor podaje nazwiska w skróceniu, nie chcąc robić chłopcom przykrości, gdyby opowiadanie wpadło im w ręce. [przypis autorski]

było w nim – dziś popr.: były w nim. [przypis edytorski]

nie powróci – dziś raczej: nie zwróci. [przypis edytorski]

nie kłamali, a – dziś popr.: nie kłamali, ale. [przypis edytorski]

do zapisu – tu: do biura Towarzystwa Kolonii Letnich, gdzie odbywały się zapisy na kolonie. [przypis edytorski]

do lekarskiego badania – dziś popr.: na badanie lekarskie (a. pot.: do lekarza na badanie). [przypis edytorski]

wydalić się (daw.) – oddalić się. [przypis edytorski]

ciamara (daw.) – ciamajda, ślamazara. [przypis edytorski]

która – tu dziś popr.: któraś. [przypis edytorski]