Астрыд Ліндгрэн - Браты Львiнае Сэрца

Страшна было бачыць асветленыя паходнямi сцены пячоры. Полымя выхоплiвала толькi маленькую частачку той вялiзнай цемры, якая акружала нас, i ўсё па-за святлом здавалася пагрозлiвым. "Хто ведае, — думаў я, — можа, у гэтых цёмных пячорах ляжаць драконы, змеi i страшыдлы i чакаюць нас". Было боязна, што мы згубiм дарогу. Але Джанатан рабiў адзнакi сажай ад паходнi, каб мы маглi знайсцi дарогу назад.

"Прагулка", — жартаваў Джанатан, але гэта была зусiм не прагулка. Мы прасоўвалiся, пралазiлi, узбiралiся ўгору, пераскоквалi, спаўзалi на выступы, стараючыся з усiх сiл, нечакана падалi — чаго толькi не было з намi ў час той прагулкi. Што за прагулка! Што за пячора! Зрэдку мы падыходзiлi да вялiкiх трэшчын i ледзь маглi ўбачыць iх глыбiню, адно толькi рэха падказвала нам, якiмi глыбокiмi яны былi. Зрэдку нам выпадала прабiрацца мясцiнамi, дзе нельга было стаць у поўны рост. Тады даводзiлася паўзцi на жываце, як таму дракону. Калi-нiкалi шлях перакрываўся падземнай рэчкай, якую трэба было пераплываць. Але горш за ўсё было тады, калi пад нагамi з'яўлялiся глыбокiя шчылiны. Я ледзь не правалiўся ў адну з iх. Спатыкнуўшыся, я ўпаў i выпусцiў з рук паходню. Потым з жахам глядзеў, як яна падала ўнiз усё далей i далей, да таго часу, пакуль не знiкла, i мы засталiся ў цемры. Гэта было самай горшай i самай цёмнай цемрай у свеце. Я не асмельваўся нi варухнуцца, нi загаварыць, нi нават думаць. Стоячы так у цемры, на краi трэшчыны, я нават спрабаваў забыць, што iсную. Але я пачуў побач голас Джанатана. Ён запалiў другую паходню, увесь час размаўляючы са мной, каб я не звар'яцеў ад страху.

Так мы прабiралiся вельмi доўга, проста бясконца, таму што ў глыбiнях пячоры Катлы часу не iснавала. Мне здавалася, што мы iшлi адвеку, i я пачаў баяцца, што нiколi адтуль не выберамся, што будзе вельмi позна. Пэўна, ужо i было позна, Орвар... магчыма, ён быў ужо ў Катлы.

Я запытаўся ў Джанатана, што ён пра гэта думае.

— Не ведаю, — адказаў ён. — Але паспрабуй не думаць пра гэта, калi не хочаш звар'яцець.

Мы падышлi да вузкага выгiнастага праходу, якому, здавалася, нiколi не будзе канца, якi крок за крокам станавiўся ўсё нiжэй i нiжэй, вузей i вузей, i мы ўжо ледзь маглi па iм прабiрацца. Нарэшце ён пераўтварыўся ў дзiрку, праз якую можна было сяк-так працiснуцца. Але па другi бок гэтай дзiркi мы ўбачылi, нарэшце, вялiзную пячору. Такую вялiзную, што нават цяжка было вызначыць яе памеры, бо святло паходнi асвятляла вельмi невялiкую яе частку. Джанатан паспрабаваў вызначыць яе памеры з дапамогай рэха.

— Хо-хо-хо, — крыкнуў ён. I мы пачулi рэха, якое шматразова адказала з усiх бакоў: "Хо-хо-хо!"

I раптам у цемры пачуўся жывы голас...

— Хо-хо-хо, — перадражнiў хтосьцi. — Хто вы i чаго вы хочаце? Чаго вы прыйшлi сюды такiм нязвыклым шляхам са святлом i паходнямi?

— Я шукаю Орвара, — адказаў Джанатан.

— Орвар тут, — азваўся голас. — А вы хто?

— Я — Джанатан Львiнае Сэрца, — сказаў Джанатан. — А гэта мой брат Карл Львiнае Сэрца. Мы прыйшлi выратаваць цябе, Орвар.

— Надта позна, — азваўся голас. — Надта позна, але тым не менш дзякуй.

Ледзьве прагучалi гэтыя словы, як мы пачулi, што з рыпам адчыняюцца медныя вароты. Джанатан кiнуў паходню, ступiў на яе нагой i затушыў. Мы ўсе замерлi ў чаканнi.

Праз вароты ўвайшоў салдат з лiхтаром у руцэ. Я пачаў цiха плакаць — не таму, што спалохаўся, а шкадуючы Орвара. Якiм жорсткiм будзе яго лёс, калi яны прыйшлi за iм менавiта ў гэты момант.

— Орвар з Далiны Дзiкай Ружы, падрыхтуйся, — сказаў салдат. — Праз хвiлiну цябе павядуць да Катлы. Чорная ахова наблiжаецца сюды.

Пры святле лямпы мы ўбачылi вялiзную драўляную клетку, змайстраваную з грубых прутоў, i зразумелi, што ўсярэдзiне гэтай клеткi трымалi Орвара, як жывёлiну.

Салдат паставiў лямпу на падлогу каля клеткi.

— У твой апошнi час лямпа можа быць з табой, Тэнджыл лiтасцiва дазволiў гэта, каб ты зноў прывык да святла i здолеў убачыць Катлу, калi ты трапiш да яе, чаго, я ўпэўнены, ты вельмi хочаш.

Ён зарагатаў i знiк, i вароты з грукатам апусцiлiся за iм.

Мы тут жа падскочылi да клеткi з Орварам i пры святле лямпы ўбачылi, якое жахлiвае вiдовiшча ён уяўляў сабою: ён ледзьве мог рухацца, але сяк-так падпоўз да краю клеткi i працягнуў нам памiж прутоў рукi.

— Джанатан Львiнае Сэрца, — сказаў ён, — чуў пра цябе дома, у Далiне Дзiкай Ружы, i вось ты прыйшоў сюды.

— Так, я прыйшоў сюды, — прамовiў Джанатан дрыготкiм голасам. Ён тут жа выцягнуў ножык, якi быў прывязаны ў яго да пояса, i пачаў рэзаць пруты.

— Давай, Сухарык, дапамагай, — загадаў ён, i я пачаў рэзаць сваiм ножыкам таксама, ды што мы маглi зрабiць сваiмi ножыкамi? Тут патрэбны былi сякера i пiла.