Пятро Васючэнка - Жылі-былі паны Кубліцкі ды Заблоцкі

А было ж тое даўно... Калі жук рыкаў, а карова лятала, варона кувала, а зязюля каркала, і калі ў вёсцы смаленую кабылу смажылі... Вох, пра што гэта я? З чаго гэта пачыналася? А, ну так — была ў паноў служка, дзеўка Дрыпа, а пасля сышла ад іх.

Служкі няма — дык паны дадумаліся адзін аднаму прыслугоўваць падчас ежы. Сёння абедае першы пан Кубліцкі, а пан Заблоцкі, значыцца, за ахвіцыянта, павесіўшы цераз руку ручнік.

— Ну, — будзе казаць пан Кубліцікі, — што ў нас сённяка на абед?

— На абед у нас сённяка салата з рэпы, поліўка з рэпы, беф-строганаў з рэпы, кава з рэпы...

— Вунь як... уздыхае пан Кубліцкі. — Бык строганы з рэпы... А што на дэсерт?

— А на дэсерт — марожаная рэпа.

— Вось так яно вось: рэпа і рэпа... — задуменна кажа пан Кубліцкі. — А гады ідуць...

Пан Заблоцкі задуменна на яго глядзіць і думае: што наўме ў гэтага шалапута?

— Хочацца, бачыце, нечага такога... — няпэўна кажа пан Кубліцкі і пстрыкае пальцамі.

«Гэта ж ён жаніцца надумаўся! — здагадваецца пан Заблоцкі. — Раней за мяне! Не, братка, дулю табе, а не жаніцьбу! Ажаніся з кабылай сухарэбрай...»

А ўслых ён кажа:

— Чаго ж гэта пану заманулася? Марцыпанаў з гэрцамі?

Пан Кубліцкі летуценна пазяхае, прымружвае салодка вочы й цягне голасам, салодкім, як патака:

— Кілбасаў хочацца, пальцам пхатых... Кумпякоў вэнджаных... Булак з макам. Ламанцаў хачу, ласіных губ з мёдам, заечых вушэй марынаваных, рыжыкаў са смятанаю... А яшчэ хачу бананаў, аранжыкаў, папайі, мамайі, маракуйі, авакады і груздоў салёных з цынамонай...

І доўга яшчэ марыў пан Кубліцкі, пакуль пан Заблоцкі не паляпаў яго па спіне, так, што сябрук сагнуўся, як крук. — То ж дзе пан набярэцца гэтага дабра? У нашым агародзе адно рэпа расце...

— У тым і рэч, — кажа пан Кубліцкі. — Трэба не рэпу сеяць, а кілбасы, булкі, кумпякі. Тады будзе чым увосень паласавацца. Галоўнае — добрае насенне здабыць. Пан Заблоцкі паглядзеў на дружбака, пакруціў левы вус і нічога не прамовіў. Але сам падумаў: «Глядзі ты! Дурны-дурны, а сала любіць! Гэт! Да такога дадумаўся!» Неспакойна спалася ў ноч пасля тае размовы панам. Пану Кубліцкаму сніліся кілбасы і шынкі, якія растуць у зямлі, нібы морква, толькі за вяроўкі іх выцягвай. Пан Заблоцкі зусім не спаў — варочаўся з боку на бок і ўсё думаў пра тое, як выратаваць новы ўраджай ад драпежных птушак, валачашчых сабак і ляснога звяр'я.

Абуджаюцца паны з пеўнямі і, не змаўляючыся, шыбуюць пехатой у Смургоні, на рынак. А гэта, што ні кажы, шлях няблізкі.

На рынку народу, як заўжды, што селядцоў у бочцы, і сядзельцаў больш, чым пакупнікоў, і кожны за крысо цягне і патрабуе: «Купі смалы гарачайі Купі чорта лысага! Купі дзірку ад буліка! Купі леташні снег! Купі, купі,купі!» Але паны нідзе не спыняюцца. Яны ведаюць, што ім трэба, шукаюць, шукаюць і... не знаходзяць. Аж пакуль не хапае іх за рукі цыганка, тая самая, што дзеўцы Дрыпе некалі варажыла.

— Я ведаю, што панам трэба, — шэпча цыганка і падміргвае. — Гэта можна знайсці, але няпроста. Давайце талер. — Дзе ж можна знайсці... гэта? — пытаецца пан Кубліцкі, развязваючы мяшэчак з грашыма.

— А гэта прадае адзін чалавек. Вы яго лёгка пазнаеце. Ён рыжы і лысы, — кажа цыганка. — Дзе ж яго шукаць?

— А кадук яго ведае! — адказвае цыганка, хапае талер і растае ў натоўпе.

— Падманула нас гэтая бразготка, — кажа пан Заблоцкі, чухаючы патыліцу. — Такіх людзей не бывае, каб адразу быў рыжы і лысы.

Яны праходзяць праз увесь рынак — і праўда, няма такіх людзей. Лысыя ёсць, рыжыя ёсць, а каб адразу і лысы, і рыжы — няма такіх.

Панурыя, уваходзяць яны ў шынок і бачаць — сядзіць чалавек, есць селядца. У яго рыжая барада, лысая галава. — Ён! — радуюцца паны.

А рыжа-лысы, падобна на тое, зусім не радуецца. Паны мітусяцца вакол яго, кажуць пра свае патрэбы, а ён задуменна есць селядца. Паны пачынаюць злавацца. Асабліва халяруе пан Заблоцкі. Ён, як ведама, больш гарачы. — Паляруш на маю галаву, сто чартоў у зубы! — раздражнёна кажа ён. — Што за радасць пану ад таго худога селядца? Прадавай, пане, насенне, а тады хоць бочку селядцоў апратай!

Але рыжы з лысым няспешна абсмоктвае селядцову хрыбціну й нічога не кажа. Толькі пасля таго, як ад селядца засталася горка костак, ён няспешна абцірае насоўкай губы й кажа. — Панства хацела б насення? А якога? Маю насенне кілбаснага дрэва, хлебнага дрэва, булачнага дрэва, пірожнага дрэва, цукерачнага дрэва, віннага дрэва, марцыпанавага дрэва, селядцовага дрэва... То чаго б панам найболей хацелася?

Пан Кубліцік толькі рот раскрыў, каб сказаць. Але пан Заблоцкі яго апярэджвае.