Сомерсет Моэм - У чужой краiне (на белорусском языке)

Сомэрсэт Моэм

У чужой краiне

Пераклад: Вiктар Валынскi

Па натуры я заўзяты вандроўнiк, але падарожнiчаю не дзеля помнiкаў архiтэктуры, якiя дзе-нiдзе ды наганяюць нуду, не дзеля прыгожага краявiду, якi мне хутка надакучвае; я вандрую, каб сустракацца з людзьмi. Абмiнаю, аднак, вялiкiх. Нiколi не прагнуў сустрэчы з прэзiдэнтам цi каралём. Мне даволi ведаць пiсьменнiка па яго кнiгах, а мастака - па яго карцiнах; але я прайшоў пешкi каля ста лье, каб убачыць мiсiянера, пра якога расказвалi незвычайныя гiсторыi, i згадзiўся пражыць два тыднi ў найгоршым атэлi, каб толькi блiжэй пазнаёмiцца з маркёрам. Думаю, мяне ўжо не здзiвiш нiякай новай сустрэчай, але ёсць адзiн чалавечы тып, якi заўсёды можа ўразiць сваёй нетыповасцю. Гэта - ангелька, ужо ў гадах, звычайна адзiнокая, добра забяспечаная, на якую можна натрапiць у самых нечаканых мясцiнах па ўсiм свеце. Нiчога дзiўнага, калi вы пачуеце, што жыве яна ў сваёй вiле на пагорку ў наваколлi невялiкага iталiйскага гарадка, адзiная ангелька ва ўсёй акрузе, i вы, калi бачыце асабняк дзе-небудзь у Андалузii, ужо амаль што падрыхтаваны пачуць, што тут многа гадоў жыла ангельская лэдзi. Яшчэ болей здзiвiць, што адзiны белы жыхар у вялiкiм кiтайскiм горадзе - ангельская жанчына, не мiсiянер, якая жыве тут невядома чаму; другая прыжылася на выспе недзе ў Паўднёвых морах, трэцяя збудавала бунгала ў адной з вёсак у цэнтры Явы. Яны жывуць адны, гэтыя жанчыны, без сяброў, i нават не залiшне ветлiва сустракаюць вандроўнiка. Хоць i вельмi рэдка бачаць яны земляка, звычайна пройдуць мiма, напаткаўшы вас па дарозе, быццам не заўважылi. Калi вы, карыстаючыся сваiм ангельскiм паходжаннем, зробiце вiзiт, яны вас не прымуць; а калi ўсё ж такi запросяць, нальюць вам традыцыйны кубачак чаю з сярэбранага чайнiка, а на талерцы з даўнейшага форсестэрскага шкла пададуць цудоўныя шатландскiя праснакi. Размаўляць яны будуць далiкатна, быццам вас забаўляюць у кентышскiм доме свяшчэннiка, але, калi вы будзеце адыходзiць, яны не выкажуць нiякага жадання бачыць вас зноў. Цяжка зразумець, што прымушае iх не падтрымлiваць анiякiх адносiн з сябрамi i сваякамi i не цiкавiцца тым, што адбываецца на радзiме. Цi гэта менавiта тая рамантыка, якую яны шукалi, цi свабода?

Але сярод гэтых ангельскiх жанчын, з якiмi мне давялося сустракацца цi чуць пра iх (як я ўжо казаў, да iх цяжка знайсцi падыход), адна пажылая лэдзi, што жыла ў Малой Азii, найбольш мне запомнiлася. Пасля доўгага i цяжкага падарожжа прыбыў я ў невялiкi гарадок, дзе збiраўся падняцца на славутую вяршыню, i ўладкаваўся ў старым атэлi каля падножжа гары. Я прыехаў позна ўначы, запiсаў сваё прозвiшча ў кнiзе i падняўся ў пакой. Было даволi холадна, i я, распранаючыся, пецепваўся, але ў гэты момант нехта пастукаў у дзверы i ўвайшоў драгаман*.

* Перакладнiк (на Ўсходзе).

- Паклон ад сiньёры Нiкалiнi, - сказаў ён.

На маё дзiва, ён падаў грэлку. Я з удзячнасцю ўзяў яе.

- Хто гэта сiньёра Нiкалiнi? - спытаўся я.

- Гаспадыня гэтага атэля, - растлумачыў ён.

Я перадаў ёй маю падзяку, i ён пайшоў. Нiяк я не чакаў, што ў Малой Азii ў гэтай богам забытай гасцiнiцы мне пададуць грэлку з цёплай вадой. Мне гэта было самае прыемнае на свеце (калi б вам не надакучыла да смерцi вайна, я расказаў бы, як шэсць чалавек, рызыкуючы жыццём, пайшлi па грэлку ў замак у Фландрыi, якi ў гэты час абстрэльвалi з артылерыi); i ранiцай, каб падзякаваць ёй асабiста, я спытаўся, цi можна пабачыць сiньёру Нiкалiнi. Чакаючы яе, я ламаў галаву, адкуль у Iталii магла апынуцца грэлка. Праз хвiлiну гаспадыня прыйшла. Гэта была мажная жанчына, у чорным фартуху, упрыгожаным карункамi, i ў маленькiм чорным каптурыку таксама ў карунках. Яна стала, склаўшы накрыж рукi. Мяне ўразiў яе выгляд - яна была надта падобная на ахмiстрыню з багатага ангельскага дома.

- Вы жадалi мяне бачыць, сэр?

Яна была ангелька, i па гэтых некалькiх словах я беспамылкова распазнаў у яе лёгкi акцэнт кокнi*.

* Лонданскае прастамоўе, ужываецца ва ўсходняй частцы горада.

- Я хачу падзякаваць вам за грэлку з цёплай вадой, - адказаў я, чамусьцi бянтэжачыся.

- Я ўбачыла ў кнiзе прыезджых, што вы ангелец, сэр, а я заўсёды прыношу грэлку з цёплай вадой ангельскiм панам.

- Шчырае вам дзякуй, яна была вельмi дарэчы.

- Я многа гадоў слугавала нябожчыку лорду Ормскiрку, сэр. Ён заўсёды падарожнiчаў з грэлкай. Вам яшчэ што-небудзь трэба, сэр?

- Пакуль што не, дзякуй.

Яна далiкатна пакланiлася i выйшла. А я доўга потым думаў, як магло здарыцца, што гэтая цiкавая пажылая ангелька апынулася гаспадыняй атэля ў Малой Азii.