Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)

- Псiхалогiя... - прамовiў ён з пагардай. - Найлепшая псiхалогiя - удалы выпадак! А ён быў! Тып цяпер павек не вернецца!

- У чатыры ён будзе тут.

Готфрыд зiрнуў на мяне з жалем.

- На заклад? - прапанаваў ён.

- З радасцю, - згадзiўся я. - Але ты прайграеш. Я гэтага чалавека ведаю лепей, чым ты. Ён з першага разу не клюе. Акрамя таго, я ж не магу прадаць яму тое, чаго ў нас самiх яшчэ няма...

- Ах ты, божа мой, калi толькi ў гэтым справа, - сказаў Готфрыд, трасучы галавою, - тады з цябе не будзе толку, дзiця! Толькi так справы i робяцца! Хадзем, я прачытаю табе кароткi курс па сучаснай камерцыi...

Удзень я пайшоў да Блюменталя. Па дарозе я адчуваў сябе маладзенькiм козлiкам, якi iдзе да старога ваўка. Сонца распалiла асфальт, i з кожным крокам мне ўсё менш хацелася, каб Блюменталь смажыў мяне, як шашлык. Трэба было правесцi аперацыю хутка.

- Пан Блюменталь, - паспешлiва сказаў я, як толькi ўвайшоў у кабiнет, перахоплiваючы ў яго iнiцыятыву, - такая прапанова... барыш сам у руку лезе. Вы заплацiлi за "кадзiлак" 5 500 марак - я забiраю яго за шэсць, каб зноў збыць... Гэта павiнна вырашыцца да вечара...

Блюменталь сядзеў за пiсьмовым сталом, як на троне, i еў яблык. Ён перастаў есцi i кiнуў на мяне беглы позiрк.

- Добра, - прасоп ён i зноў пачаў есцi.

Я пачакаў, пакуль ён выкiне агрызак у кош для папер.

- Дык вы згодныя? - спытаў я.

- Хвiлiнку! - Ён дастаў з шуфляды стала яшчэ адзiн яблык.

- Хочаце?

- Дзякую, але цяпер - не...

Ён упiўся зубамi ў яго.

- Трэба есцi яблыкi, пан Локамп! Шмат! Яблыкi падоўжваюць жыццё. Кожны дзень па некалькi яблыкаў - i не патрэбны нiякiя дактары!

- А калi зламаю руку?

Ён ухмыльнуўся, выкiнуў другi агрызак i ўстаў.

- Вось менавiта тады вы i не зламаеце рукi.

- Гэта - практычна, - сказаў я i пачакаў, што будзе далей.

Размова наконт яблыкаў здалася мне падазронай.

Блюменталь дастаў з шафы карабок з цыгарамi, прапанаваў запалiць. Гэта была знаёмая ўжо "Карона".

- I яны падаўжаюць жыццё? - спытаў я.

- Не, гэтыя скарачаюць. Выходзiць тое на тое.

Ён выпусцiў воблака дыму i, нахiлiўшы галаву, паглядаў на мяне знiзу ўверх, як задумлiвая птушка.

- Тое на тое, пан Локамп. Заўсёды павiнна выходзiць тое на тое - вось вам таямнiца жыцця.

- Як атрымлiваецца...

Ён падмiргнуў.

- Так, уменне - таксама сакрэт. Мы ведаем шмат, а ўмеем - мала. Бо занадта шмат ведаем.

Ён засмяяўся.

- Прабачце... пасля яды я люблю пафiласофнiчаць.

- Самы час на фiласофiю, - сказаў я. - Дык з "кадзiлакам"... выходзiць у нас тое на тое... праўда?

Ён падняў руку.

- Секунду...

Я апусцiў галаву, падпарадкоўваючыся. Блюменталь убачыў маю пакорлiвасць i засмяяўся.

- Не тое, што вы думаеце. Я хацеў вам спачатку зрабiць камплiмент. Атака з ходу, з адкрытымi картамi! Гэта было выдатна разлiчана, з веданнем старога Блюменталя. Ведаеце, чаго я чакаў?

- Што я пачну таргавацца з чатырох тысяч пяцiсот...

- Менавiта! Але тады вам дрэнна прыйшлося б. Вы хочаце прадаць за сем?

Я асцярожна пацiснуў плячыма.

- Чаму менавiта за сем?

- Бо гэта ж была ваша першая цана ў нас.

- У вас блiскучая памяць, - сказаў я.

- На лiчбы. Толькi на лiчбы. На жаль. Але закончым: можаце забраць машыну за цану, якую вы назвалi.

Мы ўдарылi па руках.

- Дзякуй богу, - сказаў я з палёгкай. - Першая здзелка за даволi працяглы час. "Кадзiлак" прынёс нам удачу.

- I мне таксама, - сказаў Блюменталь. - Я ж таксама зарабiў на iм пяцьсот марак.

- I праўда. Але чаму, прызнайцеся, вы прадаяце яго так хутка? Не спадабаўся?

- Проста забабоны, - растлумачыў Блюменталь. - Я iду на любую здзелку, на якой магу зарабiць.

- Выдатныя забабоны, - адгукнуўся я.

Ён пахiтаў блiскучым чэрапам.

- Вы не паверыце, але так i ёсць. Каб не ведаць няўдач у iншых справах. Не пайсцi сёння на здзелку - гэта выклiк лёсу. А на такое нiхто не адважыцца.

А палове пятай вечара Готфрыд Ленц, скроiўшы шматзначную мiну, паставiў перада мной на стол пустую бутэльку з-пад джыну.

- Хачу, каб ты яе напоўнiў, хлопчык! За свой кошт! Помнiш наш заклад?

- Помню, - сказаў я. - Але ты занадта спяшаешся.

Готфрыд моўчкi паднёс мне пад нос гадзiннiк.

- Палова пятай, - сказаў я. - Нават сонца ўзыходзiць не ў адзiн i той самы час. Любы можа спазнiцца. Мiж iншым, я змяняю ўмовы закладу - стаўлю два супроць аднаго.

- Прымаецца, - урачыста заявiў Готфрыд. - Чатыры бутэлькi джыну ў маю карысць. Гэта называецца: праявiць гераiзм на страчаных пазiцыях. Ганарова, дзiця, але неразумна...

- Пачакаем...

Хоць я i харахорыўся, але былой упэўненасцi ўжо не было. Наадварот, я ўжо амаль прымiрыўся з тым, што булачнiк не паявiцца. Трэба было ўтрымлiваць яго ранiцай. Ён быў занадта ненадзейная асоба.