Жан Сартр - Пакой (на белорусском языке)

Раптам ён змоўк. Ева яго ледзьве слухала. Ён са смуткам падумаў, што нiшто ўжо яе не цiкавiць. "Нават кнiгi. Раней iх даводзiлася ў яе проста з рук выдзiраць. А цяпер - цяпер яна зусiм не чытае".

- Як П'ер?

- Добра, - сказала Ева. - Хочаш яго пабачыць?

- Вядома, - вясёла адказаў пан Дарбеда, - трэба нанесцi яму невялiчкi вiзiт.

Ён вельмi спачуваў няшчаснаму хлопцу, але не мог глядзець на яго без гiдлiвасцi. "Я проста не цярплю розную хворасць". Праўда, П'ера тут вiнавацiць няма ў чым: усё - плён яго цяжкай спадчыннасцi. Пан Дарбеда ўздыхнуў: "Колькi нi сцеражыся, а калi даведваешся - заўсёды ўжо надта позна". Не, П'ер быў тут неадказны. Хоць загана заўсёды жыла ў iм - яна складала сутнасць яго характару. Гэта не тое, што рак цi сухоты, ад якiх можна абстрагавацца, калi хочаш ацанiць чалавека, якi ён ёсць сам па сабе.

Тая нервовая грацыя, тая вытанчаная няпростасць, якiя так падабалiся Еве, калi ён пачынаў да яе заляцацца, - усё гэта былi кветкi будучага вар'яцтва. "Калi ён ажанiўся з Евай, ён ужо быў ненармальны; проста гэтага было яшчэ не вiдно. Цiкава, - падумаў пан Дарбеда, - дзе ж усё-такi пачынаецца адказнасць? Цi, правiльней сказаць: дзе яна канчаецца? Як бы там нi было ён надта многа займаўся самааналiзам, увесь час толькi i капаўся ў сабе. Але што гэта прычына цi следства хваробы?" Ён iшоў за дачкой па доўгiм змрочным калiдоры.

- Гэтая кватэра для вас надта вялiкая, - сказаў ён. - Вам бы варта было пераехаць.

- Ты кожны раз гэта кажаш, тата, - адказала Ева, - але ж я табе ўжо казала, што П'ер не хоча пакiдаць свайго пакоя.

Ева была нейкая дзiўная: часам можна было нават засумнявацца, цi разумее яна стан свайго мужа. Сапраўдны шаленец, а яна выконвае ўсё, што яму нi ўздумаецца, i паважае ўсе яго меркаваннi, нiбыта ён пры сваiм розуме.

- Калi я што кажу, дык толькi дзеля цябе, - крыху з прыкрасцю прамовiў пан Дарбеда. - Мне чамусьцi здаецца, што калi б я сам быў жанчына, дык мне было б страшна сядзець у гэтых цёмных старых пакоях. Я проста хачу, каб у цябе была новая, светлая кватэра - iх шмат будуюць апошнiм часам, у раёне Атэйля, напрыклад. Тры невялiкiя пакоi, свежае паветра. Яны цяпер якраз панiзiлi цэны, бо не могуць знайсцi жыльцоў; самы момант.

Ева мякка павярнула ручку ў дзвярах, i яны ўвайшлi ў пакой. Ад цяжкага ладанавага духу да горла ў пана Дарбеды падкацiў камяк. Шторы былi запятыя. У паўзмроку над спiнкай фатэля ён разгледзеў худую патылiцу: седзячы да iх спiнай, П'ер еў.

- Дабрыдзень, П'еру, - сказаў пан Дарбеда, павысiўшы голас. - Ну што, як мы сёння сябе адчуваем?

Ён блiжэй падышоў да хворага, што сядзеў за маленькiм столiкам. У П'ера быў хiтры i прытворшчыцкi выгляд.

- О, мы елi яйкi ўсмятку, - сказаў пан Дарбеда яшчэ гучней. - Гэта смачна!

- Я не глухi, - азваўся П'ер мяккiм голасам.

Пан Дарбеда знервавана перавёў вочы на Еву, каб узяць яе ў сведкi. Але тая сустрэла яго чэрствым позiркам i нiчога не адказала. Пан Дарбеда зразумеў, што яна пакрыўдзiлася. "Ну i тым горш для яе". Выбраць правiльны тон з гэтым няшчасным проста немагчыма: розуму ў яго не больш, чым у чатырохгадовага дзiцяцi, а Еве хочацца, каб да яго ставiлiся як да чалавека, як да дарослага. Пан Дарбеда не мог перамагчы ў сабе нецярплiвага жадання, каб хутчэй настаў час, калi гэтая дурацкая абыходлiвасць будзе ўжо недарэчная. Хворыя заўсёды яго крыху раздражнялi - асаблiва вар'яты: яны нiколi не мелi рацыi. П'ер, напрыклад, небарака, - ён жа не мае рацыi па ўсiх пунктах, слова не можа сказаць, каб лухты не ляпнуць, але дзе ўжо яго прасiць быць крыху болей сцiплым цi хоць бы часам прызнаваць свае памылкi - марная справа.

Ева прыбрала яечнае шалупiнне, падстаўку i паклала перад П'ерам кувэрт з нажом i вiдэльцам.

- Што ён будзе есцi цяпер? - з радаснаю ўсмешкаю спытаў пан Дарбеда.

- Бiфштэкс.

П'ер ужо ўзяў вiдэлец i трымаў яго кончыкамi сваiх доўгiх i бледных пальцаў. Потым пiльна агледзеў з усiх бакоў i каротка ўсмiхнуўся.

- Гэты раз не ўдасца, - прашаптаў ён i паклаў вiдэлец назад, - я быў папярэджаны.

Ева падышла да стала i з непадробнай цiкаўнасцю ўтаропiлася ў вiдэлец.

- Агата, - сказаў П'ер, - дай мне iншы.

Ева прынесла, i П'ер пачаў есцi. А яна, так i не паклаўшы падазронага вiдэльца, сцiснула яго ў руцэ i разглядала, не зводзячы вачэй: здавалася, яна робiць над сабой жудаснае намаганне. "Чорт разбярэ iх адносiны i ўсе гэтыя выбрыкi!" - падумаў пан Дарбеда. Ён адчуваў сябе вельмi нiякавата.

- Асцярожна, - сказаў П'ер, - трымай яго пасярэдзiне спiны: у яго клюшнi.

Ева ўздыхнула i паклала вiдэлец на сервавальны столiк. Пан Дарбеда адчуў, што яго цярпенню прыходзiць канец. Ён лiчыў зусiм непатрэбным саступаць усiм прыхамацям гэтага небаракi - нават самому П'еру гэта толькi на шкоду. Франшо сам яму неяк казаў: "Нiколi нельга патураць трызненню хворага". Замест таго, каб даваць яму новы вiдэлец, лепей трэба было мякка, не напiраючы, пастарацца яго абразумiць, даць яму зразумець, што першы - такi самы, як iншыя. Пан Дарбеда падышоў да сервавальнага столiка i падкрэслена ўзяў вiдэлец. Потым паволi правёў пальцамi па яго зубах i павярнуўся да П'ера. Той са спакойным выглядам рэзаў на талерцы мяса i, дарэзаўшы, падняў на цесця мяккi i невыразны позiрк.