Jurgen Toonen - HERKENNEN BEZINNEN DOEN (HBD)

Nu zal niet iedereen zo´n heftige achtergrond hebben. Een aantal misschien juist heftiger. Communicatie is echter voor iedereen belangrijk en de meesten willen er graag in groeien/verbeteren. Afgaande op alle verhalen door de jaren heen, ontkomt bijna niemand aan mindergoedlopende contacten en relaties die men graag zou willen verbeteren. Deze cursus kan daar zeker aan bijdragen.

Zoals genoemd heeft ieder een eigen bakvormpje afhankelijk van karakter, omgeving, voorgeschiedenis enzovoort. Mijn vormpje heeft weer bepaalde bijzondere hoekjes of bochten, maar de basis is hetzelfde. Als je wilt bakken zul je een vormpje moeten hebben. Een vormpje heeft randen, grenzen dus, dat bepaalt de vorm van je communicatiekoekje. Klinkt logisch, toch? We zijn allemaal anders en aan communiceren ontkom je gewoon niet. Dus stel vooral je eigen bakvormpje samen.

Jurgen

The Forwarded Lighthouse

Hjalmar Wåhlin 2012

Naar communicatie is natuurlijk al ontzettend veel onderzoek gedaan en nog meer over geschreven. De bedoeling van dit hoofdstuk is niet om daarvan een allesomvattend overzicht te geven. Waar het wel om gaat is het aanbieden van belangrijke, doelgerichte, praktisch toepasbare, effectieve informatie. Ter verbetering van communicatie in het algemeen en in het bijzonder bij conflictsituaties. Deze informatie wordt gebruikt in hoofdstuk 2: Assertiviteit en hoofdstuk 3: Conflictoplossing met behulp van de HBD-methode (Herkennen, Bezinnen, Doen).

Hoofdstuk 1 begint met het in beknopte vorm uiteenzetten van basisbeginselen en –begrippen over communicatie (1.1). Vervolgens komen belangrijke en handige feiten om te weten aan de orde (1.2). Zoals de manier waarop we communiceren en wat daarbij mis kan gaan. Daarna wat communicatie in een conflictsituatie kan betekenen (1.1.1), voordelen van goede gezonde communicatie (1.1.2), verschillende vormen van communicatie en tot slot vaardigheden en handvatten (1.2).

Mijn definitie is heel simpel:

Communicatie omvat alle signalen tussen zender en ontvanger.

Zender: geeft signalen (boodschappen), bewust maar ook onbewust en soms ook onbedoeld.

Ontvanger: ontvangt signalen (boodschappen). Geen signaal is ook een signaal.

Signalen: informatie via lichaamstaal (non-verbaal), verbaal, omgeving/de plek (context) en op welk moment (timing). Signalen zijn informatiedragers.

(cb)

Tijdens het communiceren, wisselen de zender en de ontvanger voortdurend van rol. De zender begint de communicatie door een signaal af te geven. De ontvanger stuurt weer een signaal terug en wordt daarmee zender. Uiteraard wordt de zender dan de ontvanger. Een teruggestuurd signaal noemt men ook feedback (letterlijke vertaling: terugkoppeling). Een van de grootste problemen bij communiceren is het optreden van ruis.

(cb)

Ruis: vervormt het signaal. Vervorming treedt op wanneer het verzonden signaal(boodschap) niet ontvangen of begrepen wordt door de ontvanger, zoals de zender dat heeft bedoeld. Hier volgt een opsomming van mogelijke veroorzakers van ruis, dat zijn er nogal wat:

zender

niet de juiste toon/intonatie (boos of vriendelijk), verkeerde bewoording, lichaamshouding, verkeerde plek (op het toilet), triggers uit verleden (angst voor afwijzing van ouder), zich niet lekker voelen/ziek zijn (ongesteld, kiespijn, griep);

ontvanger

luistert niet of luistert met zender aan om te reageren en niet om te begrijpen, verkeerd idee vooraf vanwege bijvoorbeeld verschillende definities, triggers uit verleden, zich niet lekker voelen/ziek zijn;

omgeving

te veel lawaai, te veel mensen, onveilige omgeving, interruptie (anderen, telefoon);

feit of fictie

heb je correcte en voldoende informatie? Hier valt bijvoorbeeld projecteren onder: invullen van wat de ander denkt of voelt zonder bevestiging van die ander? Of denken te weten wat de ander denkt wat jij voelt of denkt. Triggers (volgend punt) kunnen hierbij een rol spelen;

scheid heden/verleden (triggers)

wat zijn de triggers (activeren gevoelens en patronen uit het verleden). Wat hoort bij het heden en wat bij het verleden (bijvoorbeeld afwijzingspijn, angst of woede uit vroegere tijden);

veel conflicten gaan om het verdedigen van de eigenwaarde in plaats van het conflict zelf

men voelt zich dan als persoon afgewezen. Bevestig je die, dan is het vaak snel opgelost;

defensiemechanismen

het onbewuste bepaalt voor 85% hoe je reageert en wat je besluit. Dit soort mechanismen schuift schuld af en verdekt eigen ongemak. Meestal oude afwijzingspijn. Hiermee wordt niet bedoeld gewone eerlijke argumentatie;

cultuurverschillen, opvattingen, dogma’s, vooroordelen;

verschillende definities bij gebruik van dezelfde begrippen;

negatieve emoties

jaloezie, haat, afkeer, oneerlijkheid, valse angst, bitterheid, wraaklust;

verkeerde houding/instelling

onwil, dubbele agenda, dubbele maat (willekeur, voorkeur, discriminatie, egoïsme), hoogmoed/arrogantie, manipulatie, obsessie, laag inlevingsvermogen, weinig zelfinzicht/zelfkritiek (geen of weinig kijk naar en in zichzelf), geen geweten;

persoonlijke beperkingen

onmacht, onkunde, verstandelijke handicap. Een bemiddelaar is dan gewenst;

onder invloed van middelen zoals alcohol of drugs;

problemen die door elkaar heen lopen;

onopgeloste problemen uit verleden, die mede op komen spelen.

Er is altijd communicatie

Bij niets zeggen (iemand doodzwijgen) communiceer je dus ook. Je kunt niet ‘niet communiceren’ (Watzlawick [1]). Het lost meestal geen conflict op en is zeker niet assertief.

Gedrag is ook communicatie en heeft weer invloed op het gedrag van de ander. Boosheid roept meestal boosheid op. Neiging tot samenwerking roept samenwerking op. Een volgzame instelling roept vaak leidinggevende impulsen op bij een dominant ingesteld iemand. De rol die we aannemen is van belang voor hoe anderen op ons reageren.

Emotie tonen is ook communicatie

Emotie kan anderen wakker schudden over hoe ons iets raakt of beleven. Uitspreken is soms onvoldoende en (sterkere) emotie is dan nodig voor meer duidelijkheid. Lang niet altijd hoeft dat met een heftige uitbarsting. Het helpt al om te vertellen over hoe we ons voelen.

93% van alle communicatie in een gesprek is non-verbaal

Albert Mehrabian ([2], [3]) heeft aangetoond, dat 7% van wat wij communiceren, bestaat uit de letterlijke inhoud van de boodschap. Stemgebruik (toon, intonatie en volume) neemt 38% in beslag en lichaamstaal 55%.

Van onze reacties en besluiten is 85% onbewust van tevoren al bepaald. (Benjamin Libet [4]: Hersenen besluiten een halve seconde voor de bewustwording. Voor men het bewust weet dus. Een echt nieuw besluit, zeker in een conflict waarin alles vaak heel snel gaat, vergt inspanning en een bewuste houding om dit onbewuste proces tegen te gaan. Ons lichaam wil op die manier op basis van ervaring heel snel een oplossing aanreiken zodat wij zo spoedig mogelijk kunnen reageren.

Nadeel hiervan is dat als we een verkeerde manier van communiceren ontwikkeld hebben, we steevast automatisch op die wijze reageren. Vandaar dat onderzoek naar onze motieven of beweegredenen zo belangrijk is. Zoals zelfinzicht, in jezelf kijken (Mattheüs 15:18) en (zelf-) reflectie (kijken naar jezelf met betrekking tot handelen, gedrag en motivatie). Als het ware jezelf een spiegel voorhouden, die jou reflecteert. De Heer Jezus heeft het ook over je innerlijk en zelfonderzoek: