Władysław Syrokomla - Wycieczki po Litwie w promieniach od Wilna, tom II

zarośl – dziś tylko w formie lm r.n.: zarośla. [przypis edytorski]

Wileńka – właśc. Wilejka. [przypis edytorski]

diorama – rodzaj obrazu złożonego z „warstw”, jego część (najdalszy plan) malowana jest na płótnie, część zaś na przezroczystym materiale, malowana techniką laserunkową tworzy bliższe plany widoku, całość ujęta jest w głęboką ramę. [przypis edytorski]

pobiała – warstwa wapna, którą pobielano ściany z powodów estetycznych i higienicznych. [przypis edytorski]

krzewy – dziś N.lm: krzewami. [przypis edytorski]

w gęstwini – dziś popr. N.lp: w gęstwinie. [przypis edytorski]

ubikacja (daw. z łac.) – miejsce; tu: położenie, umiejscowienie. [przypis edytorski]

przed wieki – dziś popr. N.lm: przed wiekami. [przypis edytorski]

chorej jego żonie Julianie wielki mistrz krzyżacki posyłał (…) – [zob.] M. Baliński, Starożytna Polska , t. III, s. 213. [przypis autorski]

Krzyżacy (…) otrzymali go w drodze układów – [zob.] [Teodor] Narbutt, Dzieje narodu litewskiego , t VI, s. 407 i dalsze. [przypis autorski]

półtora-łokciowy garbaty Hanne (…) błazen (…) – [zob.] [Teodor] Narbutt, [ Dzieje starożytne narodu litewskiego ] t. VI, s. 483. [przypis autorski]

swoję (daw.) – dziś popr. forma D.lp: swoją. [przypis edytorski]

Tu w Niemieży Aleksander Jagiellończyk (…) w lutym 1496 spotkał (…) swoję narzeczoną Helenę – myli się Kraszewski ( Historia Wilna t. I, s. 385, nota 18), widząc Ponary w wyrażeniu Bielskiego „za góry wileńskie”: bo droga z Moskwy nie szła na te góry, a Helena niewątpliwie jechała na Mińsk. [przypis autorski]

W Niemieży (…) Jan Kazimierz zawierał w 1656 z carem Aleksym Michałowiczem umowę dyplomatyczną – Krajewski, Dzieje pan. J. Kazimierza , t. I, s. 21. [przypis autorski]

porównany – tu: zrównany (w prawach). [przypis edytorski]

jego – tj. Witolda. [przypis edytorski]

plik – dziś D. r.m. lm: plików. [przypis edytorski]

tytuła – dziś M.lm: tytuły. [przypis edytorski]

konsystować (daw.) – tu: stacjonować. [przypis edytorski]

taki samy – dziś: taki sam. [przypis edytorski]

J. K. M. – Jego Królewskiej Mości. [przypis edytorski]

w oktawę – osiem dni po jakiejś dacie. [przypis edytorski]

Bożego Ciała – ruchome (uzależnione od daty Wielkanocy danego roku) święto katolickie, przypadające późną wiosną, obchodzone ku czci Najświętszego Sakramentu, czyli ciała i krwi Chrystusa; ustanowione zostało w 1264 r. przez papieża Urbana IV w odpowiedzi na kwestionowanie przez niektórych teologów średniowiecznych realnej obecności Chrystusa w Eucharystii (tj. chlebie i winie podczas mszy). [przypis edytorski]

do grodu – tj. do władz miejskich. [przypis edytorski]

Jedni z Tatarów uszli za granicę; drudzy przyjmowali chrześcijaństwo – świadczy ks. Remigian Smiarowski dominikan[in], w swojej książce pt. Fontanna mystyczna (Wilno 1737), iż około tego czasu w metrykach łukiskiego kościoła, znajdował się obszerny rejestr ochrzczonych ex Mahometanismo . Ob[acz:] Font. mist. s. 293. [przypis autorski]

procesa – dziś popr. forma M.lm: procesy. [przypis edytorski]

dokumenta – dziś popr. forma M.lm: dokumenty. [przypis edytorski]

islamcy – muzułmanie, wyznawcy islamu. [przypis edytorski]

owocześnie – dziś: ówcześnie; wtedy. [przypis edytorski]

Imci – skrót od: Jego Miłości. [przypis edytorski]

śpiewanie z Alkoranu – wtrącenie w nawiasie jest najprawdopodobniej wyjaśnieniem słowa pochodzącym od autora Wycieczek po Litwie . [przypis edytorski]

na straży w nocy u mogiły – wtrącenie w nawiasie jest najprawdopodobniej wyjaśnieniem słowa pochodzącym od autora Wycieczek po Litwie . [przypis edytorski]

dżemiat – wspólnota, parafia, ogół wiernych muzułmańskich. [przypis edytorski]

proszczać (rus.) – przebaczyć, darować. [przypis edytorski]

dyferencja (daw.) – tu: spór, różnica zdań. [przypis edytorski]

W. Ks. Lit. – Wielkiego Księstwa Litewskiego. [przypis edytorski]

imść a. imć – skrót zwrotu grzecznościowego: jego miłość. [przypis edytorski]

laesivis verbis (łac.) – obraźliwymi słowami. [przypis edytorski]

dyzgustować (daw.) – czynić zniewagę, afront. [przypis edytorski]

safijaństwo – szewstwo; od safian (z tur.): miękka, cienka skóra koźla a. barania, używana m.in. do wyrobu obuwia. [przypis edytorski]

cholera – tu: zdenerwowanie, wzburzenie. [przypis edytorski]

personaliter (łac.) – osobiście. [przypis edytorski]

rewokować (daw.) – urzędowo odwołać, cofać słowo. [przypis edytorski]

wyż mianowany – wyżej wymieniony. [przypis edytorski]

miesiąca Junii – miesiąca czerwca. [przypis edytorski]

Obowiązani prawem miejscowém (…) – wszystkie podane tu wiadomości zaczerpnięte są z autentycznych papierów, uprzejmie nam użyczonych przez p. Michałowskiego, jednego z miejscowych Tatarów. [przypis autorski]

Był tu przed laty (…) – ob[acz:] „Wiadomości Brukowe”, rok 1818, nr 66. [przypis autorski]

Po rozruchach wileńskich w kwietniu 1794 (…) – ob[acz:] w rosyjskiéj Bibliotece do czytania , t. XIII, rok 1838, artykuł jenerała Tuczkowa. [przypis autorski]

Michał Dłuski (…) zostawił po sobie (…) galerię obrazów (…) – ob[acz:] Smokowskiego Do wspomnień o Szkole Malarskiej Wileńskiej Adama Szemesza. Wiadomość dodatkowa , „Athenaeum” z 1847, zeszyt 1. [przypis autorski]