Тор Хейердал - Падарожжа на «Кон-Цікі»

Праз тыдзень Хаумата гуляў на беразе з іншымі дзецьмі; спачатку на галаве ў яго была вялікая павязка, а потым яму дазволілі яе зняць.

Цяпер, калі ўсё закончылася шчасліва, у вёсцы выявілася безліч хворых. У кожнага балелі зубы або быў сапсаваны жывот, і ва ўсіх, у старых і ў маладых, былі скулы ў самых розных месцах. Мы адсылалі хворых да доктара Кнута і доктара Германа, якія назначалі дыэты і шчодра раздавалі мазі і пілюлі, што былі ў нашай аптэчцы. Некаторыя вылечыліся, горш ад нашых лекаў нікому не было, і калі аптэчка апусцела, мы гатавалі кашку з какавы і аўсянай мукі, якая вельмі памагала істэрычным жанчынам.

Мы пражылі сярод нашых карычневых паклоннікаў некалькі дзён, і свята ў гонар нас, дасягнуўшы свайго апагея, вылілася ў новую цырымонію. Мы павінны былі стаць ганаровымі грамадзянамі Рароіа і атрымаць палінезійскія імёны. Сам я не павінен больш заставацца Тэары Мацеата: так маглі мяне называць на Таіці, але не тут, сярод іх.

Пасярод плошчы для нас паставілі шэсць табурэтак, і ўся вёска сабралася раней часу, каб заняць лепшыя месцы вакол пас. Тэка з важным выглядам сядзеў разам з усімі; ён быў сапраўдным правадыром, але толькі не ў тых выпадках, калі справа ішла аб старадаўніх мясцовых цырымоніях. Тады на першы план выступаў Тупухое.

Усе сядзелі і чакалі моўчкі, з вельмі сур’ёзным выглядам, між тым як вялізны тоўсты Тупухое ўрачыста і павольна набліжаўся з моцнай сукаватай дубінай у руцэ. Ён быў увесь прасякнуты ўрачыстасцю гэтага моманту, і ўсе не зводзілі з яго вачэй, калі ён, у глыбокім задуменні, падышоў і заняў сваё месца перад намі. Ён быў ад прыроды сапраўдным правадыром, цудоўным прамоўцам і акцёрам.

Ён павярнуўся да галоўных спевакоў, барабаншчыкаў і кіраўнікоў танцаў, узмахам сваёй сукаватай дубінкі паказаў на кожнага з іх па чарзе і ціхім стрыманым голасам аддаў ім кароткія загады. Потым ён павярнуўся зноў да нас і раптам шырока вытрашчыў свае вялікія вочы; вялізныя бялкі блішчалі на яго разумным мядзяна-карычневым твары гэтак жа ярка, як і зубы. Ён падняў сваю сукаватую дубінку, і з яго вуснаў пасыпаліся словы, як гарох з мяшка; ён гаварыў абрадныя формулы даўно мінулых часоў на старадаўнім, забытым дыялекце, які разумелі толькі старыя.

Потым ён паведаміў нам, карыстаючыся паслугамі Тэкі як перакладчыка, што імя першага караля, які атабарыўся на іх востраве, было Цікароа і што ён царстваваў над гэтым жа атолам з поўначы да поўдня, з усходу да захаду і ўгору да неба, якое распасціраецца над галовамі людзей. I пакуль хор выконваў старадаўнюю баладу пра караля Цікароа, Тупухое паклаў сваю вялікую руку мне на грудзі і, паварочваючы мяне да гледачоў, абвясціў, што дае мне імя Вароа Цікароа, гэта значыць Дух Цікароа.

Калі спевы заціхлі, настала чарга Германа і Бенгта.

Вялікая карычневая рука дакранулася па чарзе да іх грудзей, і яны атрымалі імёны Тупухое-Іцетахуа і Топакіна. Так звалі двух старажытных герояў, якія распачалі бой з марскім страшыдлам і забілі яго ля праходу ў рыфе Рароіа.

Барабаншчык некалькі разоў энергічна ўдарыў у барабан, і два здаравенныя мужчыны з павязкай вакол сцёгнаў і з доўгім кап’ём у кожнай руцэ выскачылі наперад. Высока падымаючы калені да самых грудзей, трымаючы коп’і вастрыём угору, паварочваючы галаву з боку ў бок, яны пачалі шпарка маршыраваць, адбіваючы нагамі такт. Калі зноў пачуўся грукат барабана, яны высока падскочылі і, строга захоўваючы рытм, пачалі паказваць легендарны бой па ўсіх правілах балетнага мастацтва. Уся інтэрмедыя была кароткая і імклівая і паказвала бой герояў з марскім страшыдлам. Потым пад спевы і з усімі цырымоніямі было дадзена імя Тарстэйну; яго назвалі

Мароаке — па імені старажытнага караля гэтай вёскі, а Эрык і Кнуг атрымалі імёны Тане-Матарау і Тэфаунуі ў гонар двух мараплаўцаў і марскіх герояў старажытнасці. Доўгая манатонная прамова, якой суправаджалася прысваенне ім імёнаў, гаварылася з надзвычайнай хуткасцю; няспынны паток слоў быў разлічаны адначасова на тое, каб зрабіць уражанне і пацешыць.

Цырымонія была закончана. Сярод палінезійцаў на Рароіа зноў з’явіліся белыя барадатыя правадыры. З натоўпу выйшлі наперад два ланцугі танцоўшчыкаў і танцоўшчыц у плеценых саламяных спаднічках, з каронамі з лубу на галаве. Танцуючы, яны наблізіліся да нас і пералажылі кароны са сваіх галоў на нашы; нам прыйшлося таксама надзець на сябе шлматлівыя саламяныя спаднічкі, і свята ішло далей сваім ходам.

Аднойчы ўночы ўвенчаныя кветкамі радысты звязаліся з радыёаматарам на Раратонзе, які перадаў нам паведамленне з Таіці. Гэта было сардэчнае прывітанне ад губернатара французскіх ціхаакіянскіх калоній.