Капітан Марыет: Маленькі дзікун

Пераклад з ангельскай мовы

Вокладка і малюнкі А. АБРАМАВА

БЕЛАРУСКАЕ ДЗЯРЖАЎНАЕ ВЫДАВЕЦТВА

МЕНСК — 1929

Калі чытач прачытае гэту кніжку, ён поўнасьцю згодзіцца з тым, што я зьбіраюся напісаць вельмі нязвычайную гісторыю.

Ёсьць цэлы шэраг апавяданьняў пра дарослых людзей, закінутых на пустынныя астравы, і ўсе яны чытаюцца з вялікай зацікаўленасьцю. Але мне здаецца, што я зьяўляюся першым прыкладам, калі яшчэ невялічкім хлопчыкам трапляю на пустынны востраў.

Усё гэта сапраўды здарылася са мною і я, значыцца, буду апавядаць пра сваё ўласнае жыцьцё, пра сваю гісторыю.

Калі я ўспамінаю сваё дзяцінства, перада мною паўстае дзікі востраў і вобраз чалавека, з якім я гуляў па беразе мора.

Часта даводзілася лазіць па скалістых абрывах і мой спадарожнік павінен быў пераносіць мяне праз асабліва небясьпечныя мясьціны. Мы толькі ўдваіх былі на гэтым востраве, і, не зважаючы на гэта, мой спадарожнік быў вельмі неласкавы са мною. Ён наогул меў сярдзіты выгляд і быў суровага характару. Ён, напрыклад, прыхінуўшыся да сьцяны нашае хаткі, па некалькі гадзін праседжваў моўчкі. А іншы раз ён па некалькі дзён глядзеў на мора, быццам чакаў нечага, а чаго іменна— я тады ня ведаў. Калі я пытаўся ў яго аб гэтым, ён не адказаў, а калі быў блізка, біў мяне па патыліцы.

Мае ўспаміны пачынаюцца з таго часу, калі мне было гадоў пяць, а можа і менш, і вось цяпер я магу занатаваць усё, што ўдалося мне пачуць і выведаць ад свайго старэйшага таварыша. Не адразу я даведаўся, як мы трапілі на гэтае пустыннае месца, гэта давалася мне вельмі цяжка. Мой таварыш часам каменем кідаў на мяне, калі я прыставаў з пытаньнямі, ён ня любіў адказваць мне.

І вось аднаго разу мне ўдалося выведаць ад яго сёе-тое.— гэта калі ён быў хворы і калі я адмовіўся ўслугоўваць: прыносіць ваду, яду. Ён пагражаў памсьціцца, як паправіцца. Гэты чалавек быў заўсёды жорсткім, і мне ён не падабаўся.

Вось што пачуў я ад яго.

Дванаццаць год таму назад (што такое год—я тады яшчэ ня ведаў) каля гэтага вострава затануў ангельскі карабель (што такое карабель—я таксама ня ведаў). Выратавалася сем мужчын і адна жанчына. Карабель разьбіўся на шчэпкі і нічога не ўдалося выратаваць. І вось гэтыя восем чалавек сабралі абломкі дрэў ад карабля і змайстравалі з яго хатку, у якой мы жылі. Усе яны з цягам часу перамерлі і былі тут-жа пахаваны. (Што значыць памерці і быць пахаваным—я тады зусім не разумеў).

Я нарадзіўся на гэтым востраве. (Як-жа гэта я радзіўся?— паўставала ў мяне пытаньне).

Мне ня было яшчэ двух год, калі на востраве асталіся толькі я, мая матка і цяперашні мой таварыш. Прайшло некалькі месяцаў і памерла мая маці. Я, пэўна, ня мог зразумець усяго, што я чуў, а разумеў з большага і толькі пазьней пачаў больш яскрава прадстаўляць сабе. Калі-б на гэтым востраве я быў з другім чалавекам, пэўна, я многаму наўчыўся-б з гутарак, але мой кампаньён ня любіў гаварыць, а тым больш тлумачыць, і таму я ведаў невялікі лік слоў. Ён называў мяне— "хлопчык", а я яго— "гаспадар".

Іншы раз гаспадар мармытаў праз сон, тады я пільна прыслухоўваўся, каб пра што-небудзь даведацца (пэўна, гэта было не спачатку, а калі я крыху падрос). Ён выкрыкваў: "Кара, кара за мае грахі, цяжкія грахі! Божа, будзь міласэрны!" А што гэта азначала, я ня ведаў.

Цяпер апішу наш востраў і раскажу, як праходзіла наша жыцьцё.

Востраў быў невялікі: міль тры наўкола—ня больш. Гэта была вялізная скала, а наўкола вада морскае глыбіні. Берагі страшэнна стромкія і высадка з карабля была немажлівай. Пазьней я даведаўся, што гэты востраў належыць да групы астравоў, на якія жыхары Пэру кожны год прыяжджаюць зьбіраць птушыны гной. Наш востраў быў меншы і крыху ў баку, ды гэтага гною было тут менш, а значыць на яго не зьвярталі ўвагі і караблі да яго не прыставалі. Нам відаць былі другія астравы, але толькі ў вельмі ясную пагоду і то нібы гэта былі маленькія хмаркі на небасхіле.

Наша хатка была пабудована побач з вялікай каменнай глыбай на пяцьдзесят ярдаў над узроўнем мора. Перад ёю была пляцоўка ўвелькі, прыблізна, трыццаць ярдаў навокал. Зьверху, з каменнае глыбы падаў на пляцоўку струмень вады. Тут-жа была выкапана ямка, якая заўсёды напаўнялася вадою.

Хатка была прасторная і ў ёй магло-б зьмясьціцца значна больш людзей. Мы хавалі ў ёй харчы на некалькі месяцаў. Пасьцелі былі зроблены з птушыных пер'яў. Нічога асаблівага ў нас ня было, апрача двух ці трох тупых сякер, валавянага чыгунчыка, невялічкіх місак і выдзеўбаных з дрэва пасудзін для вады.