Капітан Марыет - Маленькі дзікун

— Пракляцьце! — закрычаў ён. — Хоць-бы чайку хутчэй спусьцілі.—З гэтымі словамі ён пашоў у хату.

Я ня спускаў вачэй з надыходзячага шквалу; ён быццам ляцеў па вадзе.

Спачатку гэта была цёмная лінія на небасхіле, але яна набліжалася да карабля і рабілася белай. Паверхня вады аставалася пакуль што спакойнай. Хмары нізка навісьлі над небасхілам. На караблі, як я зразумеў пазьней, не прыкмячалі небясьпекі. Далей я заўважыў невялікі прадмет каля карабля і здагадаўся, што гэта была чайка, якую чакаў мой таварыш, але нічога не сказаў, а наглядаў, які ўплыў зробіць на яе вецер. Праз некаторы час я ўбачыў, што зьнікаюць белыя парусы, людзі па палубе замітусіліся і чайку прынялі назад. На караблі заўважылі набліжэньне шквалу, але было ўжо позна. Праз хвіліну я ўбачыў, як дужы віхор пахіліў яго, а пасьля ўсё заслалася густым туманам, і далей я нічога ня мог разгледзець.

— Ну, што, хлопчык, спусьцілі там чайку?—пытаў, выходзячы з хаты, мой таварыш.

— Я нічога ня бачу за ветрам,—адказаў я.

Толькі прагаварыў я гэтыя словы, як шквал дайшоў да месца, дзе я стаяў, зьбіў мяне з ног і адкінуў да дзьвярэй хаты. З ветрам хлынуў і дождж, які прамачыў нас да касьцей. Неба пакрылася хмарамі і зрабілася зусім цёмным. Бліскала маланка, грымеў гром. Я ўпоўз у хату, а вецер з дажджом і сюды ўрываўся. Гаварыш мой сядзеў побач са мною і, нахмурыўшы бровы, маўчаў. Дзьве гадзіны гуляў шквал і ні на хвіліну ня спыняўся. Сонца зайшло і зрабілася зусім цёмна. Мы маўчалі і толькі закрывалі вочы ад маланкі і затыкалі вушы ад грому. Мой таварыш, ні то ад страху, ні то ад чаго іншага, час-часом стагнаў. Я ня ведаў страху, як ня ведаў і небясьпекі.

Памаленьку навальніца пачала заціхаць. Дождж ліў з перапынкамі, і мы выразна чулі шум хваль, якія біліся аб скалы пад намі. Потым неба прасьвятлілася, і мы ўбачылі белую пену ля берагоў акіяну. Я выбег з хаты і пачаў пільна ўглядацца на мора, каб пабачыць карабель. Бляск маланкі на хвіліну асьвятліў яго. Ён быў бяз мачты; вялізныя хвалі кідалі яго ў розныя бакі і гналі проста на скалы, ад якіх ён знаходзіўся ня больш як на чвэртку мілі.

— Вось ён!—гукнуў я.

Маланка бліснула і зьнікла, і я зноў астаўся ў цемры.

— Яны загінулі,—са стогнам прамовіў стары, які стаяў ужо побач са мною.

— Цяпер няма надзеі. Пракляцьце!

Ён лаяўся і праклінаў усё. Я тады ня ведаў, што азначаюць гэтыя словы.

— Вось ён зноў!—крыкнуў я, калі яшчэ раз бліснула маланка.

— Так, ня доўга яму асталося пратрымацца на вадзе. Праз некалькі хвілін ён разаб‘ецца на кавалачкі і ніводнае душы не астанецца жывой.

— А што гэта душа?—запытаў я.

Стары маўчаў.

— Я хачу пайсьці спусьціцца ўніз і паглядзець, што там робіцца,—сказаў я.

— Пайдзі, і з табою станецца тое самае,—адказаў стары. Але я ўсё-ж такі пакінуў гаспадара і пачаў асьцярожна спускацца па скалах. Не пасьпеў я адыйсьці поўсотні крокаў, як пачуўся страшэнны крык. Я спыніўся. Чую, заве мяне мой таварыш. Іду назад і пытаюся:

— Вы клікалі мне, гаспадар?

— Так, я клікаў цябе. Вазьмі мяне за руку і давядзі да хаты.

Я паслухаў, але быў зьдзіўлены такой просьбай. Як толькі я давёў яго да пасьцелі, ён кінуўся на яе і застагнаў.

— Прынясі мне вады,—сказаў ён.—Хутчэй!

Я хутка прынёс вады, і ён абмыў твар і вочы, але праз колькі хвілін зноў кінуўся на пасьцель і застагнаў.

— Усё скончана,—прагаварыў ён.—Я астануся тут назаўсёды і памру ў гэтым праклятым месцы.

— Што з вамі, гаспадар?—запытаў я.

Ён не адказваў, а толькі стагнаў. Нарэшце ён змоўк, і я зноў вышаў з хаты.

Тымчасам бура ўціхла і на небе сям-там паказаліся зоркі, але вецер яшчэ дзьмуў, ды імчаліся хмары. Густая пена падала на крутыя берагі. Я стараўся разглядзець карабель, але яго нідзе ня відаць было. Пачынала разьвідніваць. Мой таварыш, мабыць, заснуў, а мо‘ ляжаў моўчкі. Я ведаў, што здарылася нешта нядобрае.

Калі зусім разьвіднела, я падышоў па дарожцы на край скалы на столькі блізка да мора, што пырскі аблівалі мяне; але я ішоў далей.

Хвалі, нібы гуляючы, кідалі ў бакі кавалкі паломанае мачты, бочкі і розныя кускі дрэва.

Такі таварыш мой праўду казаў,—карабель сапраўды разьбіўся. Але які-ж ён быў?

Вярнуўшыся ў хату, я сказаў:

— Карабля больш няма. Нічога ад яго не асталося, апрача паломаных паленьняў дрэва, што плавала па вадзе.

— Ведаю,—адказаў ён.—Але што мне да гэтага?

— Дык нашто-ж вы стараліся разводзіць дым? Я-ж думаў, што ён цікавіць вас.

— Так, ён цікавіў мяне. Але цяпер я асьлеп, я ніколі ўжо не пабачу ні карабля, ні чаго-небудзь іншага. Я памру і косьці мае згніюць на гэтым самым востраве.