Капітан Марыет: Маленькі дзікун

— Вы асьлеплі? Што гэта значыць?—запытаў я.

— Маланка высмаліла мне вочы. Я нікога ня бачу, нічога сам не магу рабіць, не магу хадзіць. Ты, вядома, пакінеш мяне цяпер, і я загіну тут адзін, як сабака.

— Ці-ж вы нічога ня бачыце?

— Не, усё цёмна, як уночы, і так будзе да канца жыцьця.

Ён павярнуўся на пасьцелі і зноў застагнаў, пасьля падняўся, павярнуў да мяне свой твар, і я заўважыў, што ў яго вачох патухла сьвятло.

Я зразумеў, што ён цяпер стаў бясьсільны. Маім прыяцелем ён ніколі ня быў, а грубіянства яго заўсёды даводзіла мяне да злосьці. Мне было ў гэты час каля трынаццаці гадоў. Я быў дужым і адважным. Ня раз прыходзіла мне думка, каб паспрабаваць, хто з нас дужэйшы. I вось цяпер, калі ён груба загадаў мне прынесьці яму вады, я таксама груба адказаў:

— Ідзеце самі па ваду!

Ён цяжка ўздыхнуў і пасьля сказаў:—Пападзешся ты мне ў рукі, я табе прыпомню гэта.

— Я не баюся вас! — адказаў я. — Я таксама сілу маю, як і вы.

І сапраўды гэта было так. Я гатоў быў даказаць гэта.

— А ну, падыйдзі, паспрабуем,—падзываў мяне стары.

— Э, не, я не такі дурань, як вы думаеце. У мяне заўсёды будзе тапор напагатове, а другога вы ня знойдзеце.

— Вельмі шкада, што я ня ўкінуў цябе ў мора, калі ты быў маленькі, замест таго, каб нянчыцца і гадаваць цябе,— сказаў ён.

— А чаму вы ня былі хоць крыху дабрэйшым? З таго часу, як я памятаю сябе, вы заўсёды дрэнна абыходзіліся са мною. Вы заўсёды прымушалі працаваць на вас і ніколі не сказалі ласкавага слова. Многае мне хацелася ведаць, але вы не адказвалі на мае пытаньні, а абзывалі мяне дурнем і загадвалі маўчаць. Вы ня любілі мяне і такое-ж пачуцьцё зьявілася ў мяне да вас. Самі, пэўна, згодзіцеся, што я праўду кажу.

— Так, гэта праўда, чыстая праўда, — сказаў стары сам сабе.—Усё, што ён кажа, сапраўды было, але ў мяне былі свае прычыны. Падыйдзі сюды, хлопчык.

— Не,—рашуча сказаў я.—Даволі ўжо я быў хлопчыкам, а вы гаспадаром, цяпер я буду гаспадаром, а вы хлопчыкам. Пабачыце, што я стрымаю сваё слова.

Пасьля гэтага я вышаў з хаты, а ён крычаў усьлед мне: "Не пакідай мяне!" Я не зьвярнуў на гэта ўвагі, пашоў і сеў на плоскі камень скалы перад хатай. Я доўга пазіраў на пену морскіх хваль і думаў, што рабіць са старым. Я не хацеў, каб ён памёр, а калі пакінуць яго, дык з першаю спробаю дастаць вады ён мог-бы зваліцца са скалы. Я быў упэўнены ў гэтым, але, каб яшчэ больш праканаць сябе, я заплюшчыў вочы і ступіў колькі крокаў, і калі-б я не расплюшчыў вачэй, то напэўна зваліўся-б уніз.

Я меў поўную ўладу над ім, я сказаў, што буду гаспадаром, а ён слугою, але як гэта можа быць, калі я ўсё роўна павінен даглядаць і дапамагаць яму?

— Не, усё-ткі я буду гаспадаром, —сказаў я сам сабе.— Я прымушу яго адказваць на ўсе мае пытаньні, ён мне раскажа пра ўсё, што ведае. Калі-ж ён будзе адмаўляцца, я буду марыць яго голадам. З гэтым рашэньнем я вайшоў У хату.

— Паслухайце, што я вам буду казаць,—пачаў я.—Я буду добры і не дапушчу, каб вы памерлі з голаду, толькі стаўлю вам адну ўмову.

— Якую?—запытаў ён.

— Я часта зьвяртаўся да вас з рознымі пытаньнямі, і вы заўсёды не хацелі адказваць мне, лаяліся, білі мяне. Цяпер прапаную вам: або адказвайце на ўсе мае пытаньні, і я тады буду памагаць вам, або я пакіну вас, калі вы будзеце маўчаць, і тады злуйцеся самі на сябе, і я не адказваю за ўсё, што здарыцца. Памятайце, што цяпер я гаспадар. Выбірайце адно з двух.

— Што-ж,—ціха адказаў стары,—хоць гэта і кара, але я згаджаюся. Буду рабіць усё, што ты хочаш.

— Добра! Дык вось на пачатак: я часта пытаўся, як вас завуць і як завуць мяне? Трэба-ж называць вас як-небудзь, бо "гаспадаром" ня буду зваць. Я гаспадар. Як ваша імя?

Ён застагнаў, сьціснуў зубы і ледзь прагаварыў:

— Эдвард Джаксон.

— Эдвард Джаксон, добра. А маё імя?

— Не, гэтага імя я ня зношу, я не магу вымавіць яго.

— Ну, добра,—адказаў я.—Тады я пакідаю вас.

— Прынясі вады на мае вочы, яны гараць.

— Не прынясу, пакуль ня скажаце майго імя!

— Праклятае яно хай будзе,—Франк Генікер.

— Франк Генікер? Добра, цяпер я прынясу вады.

Даючы яму вады, я сказаў:—Вось вам, Джаксон, калі трэ' будзе яшчэ што-небудзь, клічце мяне, я тут недалёка.

Цяпер мяне цікавіла: чаму ён ня любіць імя Генікер? Што значыць Генікер? Я рашыў прымусіць яго даць адказ на гэтае пытаньне. Шкадаваць ці спачуваць я ня мог; віною гэтаму былі дрэнныя абыходжаньні са мною. Я ведаю толькі адно, што сіла ёсьць права і гэтае права я рашыў выкарыстаць цалком. Мне надзвычай прыемна было адчуваць сябе гаспадаром.